Topics:

Σλόγκαν: Εργαλείο Προπαγάνδας

Στις σύγχρονες κοινωνίες, ένα παιδί τεσσάρων ετών, πριν ακόμα πάει σχολείο, βλέπει τηλεόραση ατελείωτες ώρες. Οι τηλεοπτικές εικόνες, διαφημιστικά φιλμάκια, ταινίες καταστροφών, αστυνομικές ιστορίες, κωμωδίες, πολεμικές σκηνές και σκηνές βίας, αφήνουν ίχνη, η επιρροή των...

Σλόγκαν: Εργαλείο Προπαγάνδας

Σλόγκαν ο ορισμός: σύντομη φράση σε διαφήμιση ή πολιτική προπαγάνδα, διατυπωμένη έτσι ώστε να τραβά την προσοχή και να αποτυπώνεται εύκολα στη μνήμη του κοινού που στοχεύει. Ηδη από τον ορισμό μπορούμε να απομονώσουμε κάποια σημαντικά στοιχεία: Κοινό, προσοχή, μνήμη και προπαγάνδα.

Σλόγκαν <αγγλική slogan <σκωτικά γαελικά sluagh-ghairm (κραυγή μάχης) <παλαιοϊρλανδικά slúag, slóg (στρατός) < πρωτοκελτικά *slougos (στράτευμα, στρατός) < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *slowgʰo- (συνοδεία) + παλαιοϊρλανδικά gairm (κραυγή) < πρωτοκελτικά *garman- / *garrman- (κραυγή) < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *ǵh₂r-smn- < *ǵh₂r- (κραυγάζω, φωνάζω)

ΚΡΑΥΓΗ ΜΑΧΗΣ αυτό είναι το σλόγκαν. Κι ενώ βρίσκεσαι σε πόλεμο που ο εχθρός έχει ήδη έτοιμη την ΚΡΑΥΓΗ ΜΑΧΗΣ εσύ κοιμάσαι όρθιος.

“Πριν από την τηλεόραση, δύο παγκόσμιοι πόλεμοι. Μετά την τηλεόραση, κανένας.” από παλιά διαφήμιση του αμερικανικού τηλεοπτικού ABC

Το σλόγκαν, λοιπόν, απευθύνεται σε μια μάζα ανθρώπων, της οποίας θέλει να τραβήξει την προσοχή και την ΣΥΜΦΩΝΙΑ, για να αποτυπώσει κάτι που απομνημονεύεται εύκολα στην μνήμη της και με το οποίο θέλει να προπαγανδίσει.Είναι δηλαδή ΕΓΓΡΑΦΗ, ένα meme.

Στην εποχή της καταιγιστικής πληροφόρησης που ζούμε το σλόγκαν αποτελεί τον πιο εύκολο τρόπο για προπαγάνδα και χειραγώγηση των μαζών. Το χρησιμοποιούμε όλοι μας πλέον και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ειδικά σε αυτά που υπάρχει ο περιορισμός χαρακτήρων και το μήνυμα είναι σύντομο. Όμως η δύναμή του μετριέται από το κοινό στο οποίο καταφέρνει να φτάσει και συνεπώς να επηρεάσει. Όπως καταλαβαίνετε όσο πιο μεγάλο το κοινό τόσο πιο μεγάλη η δύναμη του. Φυσικά πρέπει και το κοινό να μην μπορεί να διαβάσει πέρα από τις λέξεις και να είναι πειθήνιο κι υπάκουο λειτουργώντας κι αυτό με τη σειρά του σαν μέσο διαφήμισης πιστεύοντας κι επαναλαμβάνοντας το σλόγκαν όπου βρεθεί και όπου σταθεί.

Το σλόγκαν αποτελείται από ένα επίθετο και ένα ουσιαστικό μαζί με ένα ρήμα.

Το επίθετο προσδίδει στο ουσιαστικό μια “καλή” ιδιότητα, ενώ το ρήμα μας προτρέπει στη κίνηση – δράση προς αυτό που στοχεύει αυτός που το δημιουργεί. Φυσικά υπάρχει μια ολόκληρη επιστήμη πίσω από τη δημιουργία του, που μετρά τάσεις, αντιδράσεις, συναισθήματα του κοινού κι όπου τίποτα δεν αφήνεται στην τύχη του. Δεν αφήνεται τίποτα στην τύχη γιατί ο στόχος παραμένει πάντα ο ίδιος: Η προπαγάνδα.

Στην ουσία επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα (συνήθως παρουσιάζοντας μια μονοδιάστατη άποψη λόγω του σύντομου χαρακτήρα του) με συνέπεια να οδηγεί σε μαζικές κοινές συμπεριφορές (που χαρακτηρίζουν την κοινωνία των “ζόμπι” που έχουμε καταντήσει). Είτε πρόκειται για διαφήμιση, είτε για πολιτικό σλόγκαν κάποιος προσπαθεί να μας πείσει για κάτι το οποίο δεν ισχύει. Αυτό και μόνο λογικά θα έπρεπε να προειδοποιεί τον δέκτη στο να είναι πιο προσεκτικός στο να πιστέψει το μήνυμα αλλά εδώ λειτουργεί η επανάληψη και η εύκολη απομνημόνευση, η μειωμένη αντίληψη και γνώση του δέκτη καθώς και μερικές φορές κάποια στοιχεία που το κάνουν συνήθως χιουμοριστικό, ώστε να μειώνονται οι άμυνες με την χαλάρωση που προκαλεί το “αστείο”. Βέβαια, το αστείο είναι άλλο στην προκειμένη. Σε πρώτο επίπεδο το γεγονός ότι δεν υπάρχει ειλικρινές σλόγκαν και σε ένα βαθύτερο ότι το σλόγκαν είναι κάτι στατικό που μιλάει για τη ζωή λες και αυτή είναι κάτι στατικό (σημειωτέον ότι αυτό το τελευταίο είναι ένας ορισμός του κωμικού σύμφωνα με τον Ανρί Μπεργκσόν – “Το γέλιο”).

Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

– “Σώστε τη γη”: Το κωμικό; Ποιος είσαι εσύ που θα σώσεις τη γη; Είναι σαν να λες το μυρμήγκι “Σώσε το δάσος”. Η γη δεν χρειάζεται την βοήθεια από πλασματάκια που βρίσκονται διαρκώς στο έλεός της. Μια μεγάλη έκρηξη ηφαιστείου, ένας μετεωρίτης, ένας μεγάλος σεισμός μαζί με ένα παλιρροϊκό κύμα, ένας ανθεκτικός ιός και ο κύριος υπαίτιος καταστροφής της γης έχει βγει από την μέση.

– Το νούμερο ένα, άχρηστο ποτό-φαρμάκι στην γη, χρησιμοποιεί έναν συνδυασμό όσων αναφέραμε πιο πάνω: “Πιες Coca-Cola κι απόλαυσε”, “Η Coca-Cola αναζωογονεί και διατηρεί”, “Απόλαυσε ζωή”, “Η ζωή έχει ωραία γεύση”, “Ανοιξε την ευτυχία” (Drink Coca-Cola and enjoy it, Coca-Cola revives and sustains, Enjoy life, Life tastes good, Open Happiness) είναι μερικά από τα σλόγκαν της στο πέρασμα των χρόνων.

Ρήματα: Πιες, απόλαυσε, αναζωογονώ, διατηρώ, άνοιξε. Επίθετα: Ωραία. Ουσιαστικά: Ευτυχία. Οσο για το κωμικό από πού να πρωταρχίσεις; Οτι η ευτυχία είναι η Coca-Cola; Οτι η ζωή είναι ωραία επειδή μπορείς να πιεις Coca-Cola; Οτι αναζωογονεί και διατηρεί όταν όλοι ξέρουμε ότι άνθρωποι δεν έχουν να πιουν νερό σε περιοχές του πλανήτη εξαιτίας της δράσης αυτής της εταιρίας; Οταν η ζάχαρη, το ανθρακικό, σου καταστρέφουν την υγεία και τα δόντια ενώ τα συντηρητικά το μόνο που διατηρούν είναι το σώμα σου ανέπαφο στο τάφο; οτι η γεύση της ζωής συγκρίνεται με αυτήν του αναψυκτικού; Θα μου πείτε γνωστά όλα αυτά. Τότε τι, αν όχι η δύναμη του σλόγκαν, κάνει το αναψυκτικό αυτό να έχει τις μεγαλύτερες πωλήσεις σε όλη τη γη όταν δεν είναι παρά μια “αμερικάνικη πουστιά” Δεν είναι τυχαίο που ο Τζίμης Πανούσης έλεγε ότι άκουγε το διαβολάκι να του λέει μέσα στο σουπερμάρκετ: “Πάρε Coca-Cola, πάρε Coca-Cola.”

– Πολιτικά σλόγκαν δεν αναφέρω γιατί θα το ρίξουμε στην πλάκα. Απλά σκέψου -αν μπορείς- πόσα απ’ αυτά έπαψαν να ισχύουν και φανέρωσαν το ψέμα τους την αμέσως επομένη των εκλογών, όπως το “ο λαός στην εξουσία” του πατρός και το άλλο αμίμητο του υιού “λεφτά υπάρχουν”,  το «θα σκίσω τα μνημόνια με έναν νόμο κι ένα άρθρο» που έγινε “μας έσκισαν οι αγορές με πολλούς νόμους κι εκατοντάδες άρθρα, αλλά και το εκπληκτικό “θα βαράμε νταούλια και θα χορεύουν οι αγορές που μετατράπηκε σε “θα καπνίζουμε πούρα και θα μας χορεύουν οι αγορές”. Ακόμη και το τρομακτικό του ανεκδιήγητου “ή εγώ ή τα τανκς” και δεκάδες τέτοια σλόγκαν-αγκιτάτσια.

“Μερικοί λαοί φαντάζονται τους νεκρούς τους ή έναν ορισμένο αριθμό απ’ αυτούς, σαν πολεμικό στράτευμα. Οι Κέλτες των σκωτσέζικων υψιπέδων έχουν μια ιδιαίτερη λέξη για την στρατιά των νεκρών: Sluagh. Αυτή η λέξη αποδίδεται στα αγγλικά ως “spirit-multitude”, δηλαδή ποικιλία πνευμάτων. Το στράτευμα των πνευμάτων πετάει σε μεγάλα σύννεφα πέρα δώθε – όπως τα ψαρόνια πάνω από την γη. Με τα αλάθητα δηλητηριασμένα βέλη τους σκοτώνουν τις γάτες, τους σκύλους, τα πρόβατα και τα μοσχάρια των ανθρώπων. Δίνουν μάχες στον ουρανό, όπως οι άνθρωποι στην γη. Τις διαυγείς παγερές νύχτες μπορεί κανείς να τους ακούσει και να τους δει, πως τα στρατεύματά τους επιτίθενται το ένα ενάντια στο άλλο και αποσύρονται, αποσύρονται και επιτίθενται ξανά. Μετά από κάθε μάχη το αίμα τους χρωματίζει κόκκινα τα βράχια και τις πέτρες. Η λέξη ghairm λοιπόν, σημαίνει “κραυγή – ιαχή” και το sluagh – ghairm ήταν η πολεμική ιαχή των νεκρών. Από αυτές τις λέξεις βγήκε αργότερα η λέξη σλόγκαν. Ο χαρακτηρισμός των πολεμικών ιαχών, των δικών μας σύγχρονων μαζών προέρχεται από τα στρατεύματα των νεκρών του Χάιλαντ”. Ελία Κανέτι “Μάζα και εξουσία”.

Σχετικά με την αρχική εικόνα, ναι μεν ο αρχηγός της Βιετναμέζικης αστυνομίας, εκτελεί τον “δύστυχο” Βιετναμέζο αλλά και ο “δύστυχος” Βιετναμέζος είχε σφάξει την γυναίκα του και τα παιδιά του όταν κοιμούνταν σε μια επιχείρηση των Βιετκόνγκ. Καλή η προπαγάνδα για τα αγελαία ανθρωπόζωα, αλλά δεν ανήκουμε όλοι σε αγέλες.

Μην μιλάτε στο τηλέφωνο όταν οδηγείτε

terrapapers.com_slogan

Σταματήστε την βία: Μην οδηγείτε μεθυσμένοι

terrapapers.com_propaganda

Στις σύγχρονες κοινωνίες, ένα παιδί τεσσάρων ετών, πριν ακόμα πάει σχολείο, βλέπει τηλεόραση ατελείωτες ώρες. Οι τηλεοπτικές εικόνες, διαφημιστικά φιλμάκια, ταινίες καταστροφών, αστυνομικές ιστορίες, κωμωδίες, πολεμικές σκηνές και σκηνές βίας, αφήνουν ίχνη, η επιρροή των οποίων καταλήγει να προσδιορίζει τις συμπεριφορές μας και να μειώνει συνεπώς την ελευθερία μας. Η σιωπηρή αυτή προπαγάνδα επιχειρεί να κατακτήσει το πνεύμα μας, να βιάσει το μυαλό μας και να δηλητηριάσει τις καρδιές μας.

Προπαγάνδα

Προπαγάνδα είναι η παρουσίαση ενός μηνύματος με έναν συγκεκριμένο τρόπο ώστε να εξυπηρετήσει συγκεκριμένους σκοπούς. Ετυμολογικά, προπαγάνδα σημαίνει «διάδοση μίας φιλοσοφίας ή άποψης». Ιστορικά, ο όρος χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον εντός πολιτικού συγκεκριμένου και ιδιαίτερα αναφορικά με συγκεκριμένες κινήσεις που προωθούνται από κυβερνήσεις ή πολιτικές ομάδες. Το modus operandi της προπαγάνδας είναι παρόμοιο με αυτό της διαφήμισης. Για την ακρίβεια, η διαφήμιση μπορεί και να οριστεί ως προπαγάνδα υπέρ κάποιου συγκεκριμένου προϊόντος.

Σκοπός της προπαγάνδας είναι να αλλάξει δραστικά τις απόψεις των άλλων αντί απλώς να μεταδώσει γεγονότα. Για παράδειγμα, η προπαγάνδα μπορεί να επιστρατευτεί προκειμένου να προϊδεάσει θετικά ή αρνητικά σε σχέση με κάποια ιδεολογική θέση, αντί να παρουσιάσει την ίδια την θέση. Η προπαγάνδα διαφοροποιείται από την «κανονική» επικοινωνία, επειδή επιδιώκει να διαμορφώσει απόψεις με έμμεσες και συχνά δόλιες μεθόδους. Για παράδειγμα, η προπαγάνδα συχνά μεταδίδεται με τέτοιον τρόπο ώστε να προκαλεί ισχυρά συναισθήματα και αυτό το κάνει κυρίως με το να υπονοεί παράλογες (μη ενορατικές) σχέσεις μεταξύ ιδεών.

Η επίκληση στο συναίσθημα είναι ίσως η πιο απροκάλυπτη μέθοδος προπαγάνδας, αφού υπάρχουν πολλές άλλες μέθοδοι, λιγότερο φανερές και μάλιστα δόλιες. Για παράδειγμα, η προπαγάνδα μπορεί να διαδίδεται έμμεσα. Μπορεί να μεταδίδεται ως εύλογη προκατάληψη εντός μιας φαινομενικά ισορροπημένης και δίκαιης δημόσιας συζήτησης ή επιχειρηματολογίας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί ακόμη καλύτερα σε συνδυασμό με την μέθοδο μετάδοσης ειδήσεων των μέσων μαζικής επικοινωνίας.

Ιδού ένα υποθετικό παράδειγμα όπου υποτίθεται ότι αντιπαρατίθενται αντίθετες απόψεις: το γεράκι λέει: «Πρέπει να παραμείνουμε στην πορεία μας»· και το περιστέρι απαντά: «Ο πόλεμος απέβη καταστροφικός και απέτυχε». Τότε το γεράκι αποκρίνεται: «Στον πόλεμο τα πράγματα σπάνια πηγαίνουν ομαλά, και δεν πρέπει να επιτρέπουμε σε ένα κώλυμα να μειώνει την αποφασιστικότητά μας». Τότε το περιστέρι ανταπαντά: «Τα κωλύματα είναι κωλύματα και οι αποτυχίες είναι αποτυχίες». Όπως φαίνεται από το παράδειγμα, πουθενά δεν εξετάζεται το αν ο πόλεμος είναι τελικά νόμιμος και θεμιτός.

Λακωνικά, συνοπτικά και απλουστευτικά σχόλια ονομάζονται sound bites. Όταν σε έναν δημόσιο διάλογο (που να αφορά ένα ζήτημα υπό επιχειρηματολογία που πράγματι να χρήζει διαλόγου) οι συνδιαλεγόμενοι εκφέρουν επιχειρήματά που πηγάζουν από τις ίδιες βασικές προϋποθέσεις, αλλά δίνουν την εντύπωση ότι πρεσβεύουν αντίθετες απόψεις, τότε ο διάλογος εμμέσως κατηχεί αυτές τις προκαταλήψεις ως απρόσβλητες αλήθειες, καθιστώντας τις κοινώς αποδεκτά δεδομένα για το εν λόγω ζήτημα.

Η μέθοδος της προπαγάνδας είναι επίσης βασική όσον αφορά και το τι θα σημαίνει «προπαγάνδα» σε κάθε περίπτωση. Ένα μήνυμα δεν πρέπει να είναι απαραιτήτως ψευδές για να αποτελεί προπαγάνδα. Στην πραγματικότητα, τα μηνύματα της σύγχρονης προπαγάνδας δεν είναι κραυγαλέα ψευδή. Ωστόσο, ακόμη και αν το μήνυμα μεταδίδει μόνον «αληθείς» πληροφορίες, αυτές συνήθως περιέχουν φατριακούς προϊδεασμούς και δεν εκθέτουν το μήνυμα με πλήρη και ισορροπημένο τρόπο. Ένα επιπρόσθετο χαρακτηριστικό της προπαγάνδας είναι ό μεγάλος όγκος της. Δηλαδή, ένας προπαγανδιστής μπορεί να προσπαθήσει να επηρεάσει τις γνώμες με το να κάνει το μήνυμά του να ακουστεί σε όσο περισσότερα μέρη γίνεται και όσο πιο συχνά γίνεται. Σκοπός αυτής της προσέγγισης είναι (α) να ενισχύσει τις ιδέες του μέσω επανάληψης και (β) να καταπνίξει όλες τις εναλλακτικές ιδέες.

Στα ελληνικά, η λέξη «προπαγάνδα» φέρει έντονα αρνητική (καθώς και πολιτική) χροιά.

Είδη προπαγάνδας

Το modus operandi της προπαγάνδας είναι παρόμοιο με αυτό της διαφήμισης. Για την ακρίβεια, η διαφήμιση μπορεί και να οριστεί ως προπαγάνδα υπέρ κάποιου συγκεκριμένου προϊόντος. Η λεξη προπαγάνδα αφορά κυρίως πολιτικούς ή εθνικιστικούς σκοπούς και την προώθηση αντιστοίχων ιδεών. Η προπαγάνδα σχετίζεται επίσης με εκστρατείες πληροφόρησης από μέρους των κυβερνήσεων, οι οποίες στοχεύουν στην προώθηση ή στην αποθάρρυνση συγκεκριμένων πρακτικών (βλέπε χρήση ζωνών ασφαλείας, κάπνισμα, κλπ). Ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, ο χαρακτήρας της προπαγάνδας παραμένει πολιτικός. Η προπαγάνδα μπορεί να λαμβάνει χώρα με φυλλάδια, αφίσες, μέσω τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών ή και άλλων μέσων.

Εντός στενότερων σημειολογικών πλαισίων, ως προπαγάνδα εννοείται ένα σύνολο πληροφοριών οι οποίες είναι επίτηδες παροδηγητικές ή ψευδείς, προκειμένου να υποστηρίξουν πολιτικές σκοπιμότητες ή να προστατεύσουν τα συμφέροντα αυτών που κατέχουν την εξουσία. Ο προπαγανδιστής επιδιώκει να μεταλλάξει τον τρόπο με τον οποίο το ευρύ κοινό αντιλαμβάνεται ένα ζήτημα ή μία ορισμένη κατάσταση, ώστε οι αντιδράσεις και οι προσδοκίες του να εξυπηρετούν πλέον τα συμφέροντα της οντότητας που αντιπροσωπεύει ο προπαγανδιστής. Ως τέτοια, η προπαγάνδα συνάδει με την λογοκρισία, η οποία επιτυγχάνει τον ίδιο στόχο με την διαφορά ότι δεν επιδιώκει να γεμίσει την διάνοια του κοινού με «εγκεκριμένες» πληροφορίες, αλλά εμποδίζει την μετάδοση αντιμαχόμενων ιδεολογιών. Αυτό που ξεχωρίζει την προπαγάνδα από άλλες μορφές συνηγορίας είναι ότι ο προπαγανδιστής είναι πρόθυμος να αλλάξει την άποψη του κοινού μέσω σύγχυσης και εξαπάτησης και όχι μέσω πειθούς και κατανόησης. Επιπλέον, οι ηγέτες κάποιας οργάνωσης μπορεί να γνωρίζουν ότι οι πληροφορίες είναι μονόπλευρες ή αναληθείς αλλά αυτό ίσως δεν ισχύει για τα μέλη της οργάνωσης που συμμετέχουν στην διάδοση της προπαγάνδας.

Σε ό,τι αφορά τις θρησκευτικές αποχρώσεις του, ο όρος «προπαγάνδα» χρησιμοποιείται ευρέως σε διαξιφισμούς αναφορικά με νέα θρησκευτικά κινήματα τόσο από τους υπερασπιστές όσο και από τους διώκτες τους. Οι τελευταίοι τα αποκαλούν σέκτες/αιρέσεις. Οι ακτιβιστές των αντισεκταριάνιστικών/αντιαιρετικών κινημάτων κατηγορούν τους ηγέτες των θεωρούμενων αιρέσεων ότι χρησιμοποιούν προπαγάνδα προκειμένου να προσηλυτίσουν οπαδούς. Κάποιοι κοινωνιολόγοι, όπως ο Τζέφρι Χάντεν και οι επιστήμονες της CESNUR κατηγορούν το αντι-αιρετικό κίνημα, καθώς και τα πρώην μελή αποκαλούμενων αιρέσεων, τα οποία έγιναν στεντόρειοι κριτικοί τους, ότι οι κατηγορίες τους στερούνται βάσης.

Τεχνικές διάδοσης προπαγάνδας

Τυπικά για τη διάδοση προπαγανδιστικών μηνυμάτων χρησιμοποιούνται ειδησεογραφικά πρακτορεία, κυβερνητικές δηλώσεις και αναφορές, ιστορικές αναθεωρήσεις, junk science, βιβλία, φυλλάδια, προπαγανδιστικές ταινίες, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση και αφίσες. Στην περίπτωση των μέσων μαζικής ενημέρωσης προπαγανδιστικά μηνύματα μπορούν να διαδοθούν μέσω ειδήσεων, ενημερωτικών αλλά και άλλων εκπομπών, καθώς και διαφημιστικών μηνυμάτων.

[…] Μόνον η μάζα μπορεί να λυτρώσει τον άνθρωπο απ’ τον φόβο της επαφής. Είναι η μοναδική κατάσταση στην οποία αυτός ο φόβος μεταστρέφεται στο αντίθετό του. Για να γίνει αυτό χρειαζόμαστε την «πυκνή μάζα», όταν το ένα σώμα είναι σφιγμένο πάνω στ’ άλλο, μάζα πυκνή και ως προς την ψυχική της διάθεση, έτσι ώστε να μην προσέχουμε ποιος είναι αυτός που μας «στριμώχνει». Μόλις παραδοθούμε στη μάζα, δεν φοβόμαστε πια την επαφή μαζί της. Στην ιδανική περίπτωση της μάζας, ο καθένας νιώθει ίδιος με τους άλλους. Καμιά διαφορά δεν μετράει, ούτε η διαφορά των φύλων. Αυτός που μας στριμώχνει είναι σαν τον ίδιο τον εαυτό μας. Ξαφνικά τη στιγμή εκείνη όλα γίνονται όπως στο εσωτερικό ενός και μόνου σώματος. Ισως αυτός είναι ένας λόγος που η μάζα προσπαθεί να πυκνώσει όσο περισσότερο μπορεί: θέλει ν’ απαλλαγεί όσο πιο απόλυτα γίνεται από τον φόβο της επαφής των μεμονωμένων ατόμων. Οσο πιο δυνατά σφίγγονται οι άνθρωποι ο ένας με τον άλλο, τόσο πιο ασφαλείς αισθάνονται, τόσο λιγότερο φοβούνται ο ένας τον άλλο. Αυτή η αντιστροφή του φόβου της επαφής είναι χαρακτηριστικό της μάζας. Η ανακούφιση που απλώνεται μέσα στην μάζα, φτάνει σ’ έναν αξιοσημείωτο βαθμό, όταν η μάζα φτάνει στην μεγαλύτερη πυκνότητά της.”

[…] Στους πολέμους στόχος είναι ο φόνος. “Οι σειρές του εχθρού αραιώνουν”, Στόχος είναι ο μαζικός φόνος. Να σκοτωθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι εχθροί η επικίνδυνη μάζα των ζωντανών πρέπει να μετατραπεί σ ένα σωρό από νεκρούς. Νικητής είναι όποιος σκοτώσει περισσότερους εχθρούς. Στον πόλεμο αντιμετωπίζουμε την αυξανόμενη μάζα των αντιπάλων. Η αύξησή της είναι καθεαυτή τρομακτική. Η απειλή της που περιλαμβάνεται ήδη στην αύξησή της εξαπολύει την δική μας επιθετική μάζα, που ωθεί στον πόλεμο. Στην διεξαγωγή του προσπαθούμε πάντα να υπερέχουμε, δηλαδή να έχουμε επί τόπου την πιο πολυάριθμη ομάδα και αν εκμεταλλευτούμε από κάθε άποψη την αδυναμία του αντιπάλου, πριν αυξηθεί ο δικός του αριθμός. Η διεξαγωγή του πολέμου είναι λοιπόν στα επί μέρους της ακριβής εικόνα όσων συμβαίνουν στο σύνολο: θέλουμε να είμαστε η μεγαλύτερη μάζα ζωντανών. Στην εχθρική πλευρά όμως θέλουμε να υπάρχει ο μεγαλύτερος σωρός νεκρών. Σ αυτόν τον ανταγωνισμό των αυξανομένων μαζών ενυπάρχει μια ουσιαστική, θα μπορούσαμε να πούμε η βαθύτερη αιτία των πολέμων. Μπορεί κανείς να κάνει και σκλάβους αντί για νεκρούς, γυναίκες και παιδιά κυρίως, που αργότερα χρησιμεύουν για τον πολλαπλασιασμό της μάζας της δικής μας φυλής. Αλλά ποτέ ο πόλεμος δεν είναι πραγματικός πόλεμος, αν δεν επιδιώκει πρώτα απ’ όλα ένα σωρό νεκρών εχθρών”.

[…] Το γεγονός ότι οι πόλεμοι μπορούν να διαρκούν τόσο πολύ, εξαρτάται από την βαθύτερη παρόρμηση της μάζας να διατηρηθεί στην παρούσα κατάστασή της, να μην διαλυθεί, να παραμείνει μάζα. Αυτό το αίσθημα μερικές φορές είναι τόσο ισχυρό, ώστε οι άνθρωποι προτιμούν να καταστραφούν όλοι μαζί, παρά να αναγνωρίσουν την ήττα τους και να ζήσουν επομένως την διάλυση της μάζας τους. Πώς όμως σχηματίζεται η πολεμική μάζα; Τι είναι αυτό που από την μια στιγμή στην άλλη δημιουργεί αυτήν την τρομακτική συνοχή; Τι αναγκάζει ξαφνικά τους ανθρώπους να διακινδυνέψουν περίπου τα πάντα; Αυτή η διαδικασία είναι ακόμη τόσο αινιγματική, ώστε πρέπει να την προσεγγίσουμε με κάποια προσοχή. Είναι ένα εκπληκτικό εγχείρημα. Αποφασίζουμε ότι απειλούμαστε με σωματική εξόντωση και αναγγέλλουμε αυτήν την απειλή ανοιχτά σ όλον τον κόσμο. “Μπορεί να σκοτωθώ” δηλώνουμε και μέσα μας σκεφτόμαστε: “επειδή θέλω να σκοτώσω αυτόν ή εκείνον”. Ο τόνος στην πραγματικότητα έπρεπε να βρίσκεται στην δεύτερη πρόταση: “Θέλω να σκοτώσω αυτόν ή εκείνον, γι αυτό μπορεί να σκοτωθώ ο ίδιος”. Αλλά για την αρχή του πολέμου, για την έκρηξή του, για την δημιουργία της πολεμικής διάθεσης μεταξύ των δικών μας ανθρώπων, ομολογούμε μόνον την πρώτη εκδοχή.” ΜΑΖΑ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑ – CANETTI ELIAS (NOBEL 1981)

@OWL /miastala.com -2009