«Καθ’ όλη την διάρκεια ζωής του κατοικούμενου κόσμου, σε όλες τις εποχές και σε κάθε περίσταση, οι μύθοι του ανθρώπου άνθιζαν και αποτελούσαν πάντα, την ζωντανή έμπνευση οτιδήποτε άλλου έχει εμφανιστεί από τις δραστηριότητες του ανθρώπινου σώματος και νου. Δεν θα ήταν υπερβολή να πω ότι ο μύθος είναι το μυστικό άνοιγμα, μέσω του οποίου οι ανεξάντλητες κοσμικές Δυνάμεις ποτίζουν την ανθρώπινη πολιτιστική εκδήλωση. Οι θρησκείες, οι φιλοσοφίες, οι τέχνες, οι κοινωνικές φόρμες του πρωτόγονου και ιστορικού ανθρώπου, οι σπουδαίες ανακαλύψεις στην επιστήμη και την τεχνολογία, τα ίδια τα όνειρα που παραφουσκώνουν τον ύπνο, αναδεύονται από το βασικό, μαγικό πεδίο του μύθου» Τζόζεφ Κάμπελ “Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα”
«Τα μυστήρια εν αλληγορίαις λέγονται. Η φύση απεχθάνεται την σαφή κι απερίφραστη αποκάλυψη. Επιθυμεί τα μυστικά της να τα χειρίζεται ο μύθος. Κατά συνέπεια, τα ίδια τα μυστήρια κρύβονται στις υπόγειες διόδους της συμβολικής έκφρασης, έτσι ώστε ούτε καν στους μυημένους να είναι δυνατό να παρουσιαστεί γυμνή η φύση τέτοιων πραγματικοτήτων, αλλά μόνο επίλεκτοι να μπορούν να γνωρίζουν το πραγματικό μυστικό, με την βοήθεια της ερμηνείας που παρέχει η δύναμη, ενώ οι υπόλοιποι μπορεί να είναι ικανοποιημένοι με το να τιμούν το μυστήριο, το οποίο προασπίζουν αυτές οι συμβολικές εκφράσεις από την κοινοτοπία» Macrobius Ambrosius Theodosius
Λένε ότι οι μύθοι και τα σύμβολα εκφράζονται πιο έντονα στους μύθους των πρωτόγονων φυλών, παρά στις περισσότερο “αναπτυγμένες” κοινωνίες όπου οι αποκαλούμενες “λογικές” ακολουθίες είναι δήθεν ισχυρότερες. Αλλά η “Συμφωνία με τον Διάβολο” συναντάται και σε κοινωνίες με μεγαλύτερες “λογικές” ακολουθίες, γεγονός που οφείλεται στην αδυναμία των ανθρώπων να γνωρίζουν την αλήθεια των συμβόλων που βρίσκονται μπροστά στα μάτια τους, άλλωστε ότι δεν κατανοούν ή φοβούνται να το κάνουν, το ρίχνουν στον Διάβολο. Επιπλέον η πίστη τυφλώνει. Αυτό που είναι ισχυρότερο στις σύγχρονες κοινωνίες, είναι η αποκοπή από την Φύση και τις Δυνάμεις της κι όχι κάποια “λογική ακολουθία”… κάθε άλλο. Η Δύναμη της Φύσης όμως εξακολουθητικά είναι εδωνά και καθορίζει κάθε πτυχή της ζωή μας.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα ανθρώπων που, σύμφωνα με την εκκλησία, έκαναν “Συμφωνία με τον Διάβολο” κι όπως λένε οι εύπιστοι αμνοί, έχασαν την Ψυχή τους.
Ο Θεόφιλος ο Μετανοών
Ο Θεόφιλος ο Μετανοών ή των Αδάνων, ήταν κληρικός του 6ου αιώνα, ο οποίος είχε κάνει “Συμφωνία με τον Διάβολο” για ν’ αποκτήσει επισκοπική θέση. Η ιστορία του είναι σημαντική, αν κι αστεία, μιας και είναι η παλαιότερη ιστορία “Συμφωνία με τον Διάβολο” αφού ο Διάβολος είναι χριστιανική επινόηση (ο μπαμπούλας για να τρομάζει το ποίμνιο) και σχετικά όψιμο φρούτο.
Ο Θεόφιλος έζησε στα χρόνια των αυτοκρατόρων Κωνσταντίνου και Ειρήνης (780 – 795 μ.κ.ε.). Γεννήθηκε κι ανατράφηκε στην Κωνσταντινούπολη. Έγινε στρατηγός και τοποθετήθηκε στο «θέμα» των Κιβυραιωτών με έδρα την Κιβύρα της Μικράς Ασίας, ήταν ο αρχιδιάκονος των Αδάνων της Κιλικίας στην σημερινή Τουρκία. Εκλέχθηκε παμψηφεί ως επίσκοπος, αλλά αρνήθηκε την θέση κι εξελέγη κάποιος άλλος στην θέση του. Όταν ο νέος επίσκοπος στέρησε την θέση του αρχιδιάκονου από τον Θεόφιλο κι ο Θεόφιλος εξέφρασε την δυσαρέσκεια του ψάχνοντας να βρει έναν μάγο να τον βοηθήσει στην “Συμφωνία με τον Διάβολο” όπου σε αντάλλαγμα ο Διάβολος του ζήτησε να αποκηρύξει τον Χριστό- Γιαχβέ σ’ ένα συμβόλαιο που θα υπέγραφε με το αίμα του. Ο Θεόφιλος το έκανε και ο Διάβολος τον έκανε επίσκοπο. (εικόνα επάνω)
Χρόνια αργότερα, φοβούμενος για την ψυχή του, ο Θεόφιλος αποφάσιε να αθετήσει τον λόγο του στον Διάβολο και προσευχήθηκε για συγχώρεση, κάνοντας αυστηρή νηστεία, ικετεύοντας γιά άφεση αμαρτιών. Ωστόσο, ο Διάβολος δεν ήταν πρόθυμος να παραιτηθεί κι όταν ο Θεόφιλος ξύπνησε βρήκε στο στήθος του το συμβόλαιο υπογεγραμμένο με το αίμα του. Πήγε τότε το συμβόλαιο στον επίσκοπο και ομολόγησε όσα είχε κάνει. Ο επίσκοπος έκαψε το έγγραφο κι ο Θεόφιλος ήταν απαλλαγμένος από το βάρος του συμβολαίου του. (LOL) Κοντολογίς, κάνε μια “Συμφωνία με τον Διάβολο” να πετύχεις ό,τι γουστάρεις και μετά βρες έναν επίσκοπο να σε απαλλάξει από τον λόγο σου, που έτσι κι αλλιώς δεν έχει καμία αξία … πολύ βολικό !!! Αυτός ο τυπάκος φυσικά, αγίασε!!!
Δρ Γιόχαν Φάουστ
Ο θρυλικός Γιόχαν Φάουστ (Johann Georg Faust, 1480 – 1541) ήταν ιστορικά υπαρκτό πρόσωπο, ήταν Γερμανός αποκρυφιστής, αστρονόμος και ιατρός, που γεννήθηκε στην πόλη Γκέτλιγκεν (Götlingen) της Βυρτεμβέργης και πέθανε στην πόλη Στάουφεν. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Τα σχετικά με την ζωή του γεγονότα εξαφανίσθηκαν μέσα σε μύθους. Από τα διασωθέντα αποσπάσματα αυτών των γεγονότων επρόκειτο περί ενός αλχημιστή-μάγου που περιόδευε στις μεγαλουπόλεις της Δυτικής Ευρώπης προσφέροντας τις ιατρικές του υπηρεσίες με απρόσμενη επιτυχία. Στο Βίτενμπεργκ διαδόθηκε η φήμη πως οι νίκες των αυτοκρατορικών στρατευμάτων στην Ιταλία ήταν αποτέλεσμα των δικών του μαγικών δυνάμεων που εξαπέλυσε κατά των αντιπάλων.
Η φήμη του παράξενου Δρ. Φάουστ εξαπλωνόταν με μεγάλη ταχύτητα φθάνοντας σ’ όλες τις γωνιές της Γης όπου οι άνθρωποι συζητούν για τα κάθε λογής θαυμαστά έργα και κατορθώματα του Γερμανού αλχημιστή. Τέτοια ίχνη της ζωής του υπάρχουν μεταξύ των ετών 1507 – 1540. Το 1507 αναφέρεται υπό το όνομα Georgius Sabelicus Faustus Junior. Πολλές παράξενες ιστορίες εμπλέκονται σε αυτόν τον θαυμαστό άνθρωπο και πολλοί κληρικοί, θεολόγοι, διανοούμενοι, λόγιοι κι επιστήμονες της εποχής διαβεβαίωναν πως είχαν γίνει αυτόπτες μάρτυρες σκηνών με κύριο ήρωα τον Δρ. Φάουστ στις οποίες όμως, προσερχόταν κι ο Διάβολος με τον οποίον, όπως έλεγαν, ο δόκτωρ Φάουστ είχε συνάψει «σύμφωνο αμοιβαίας υποστήριξης και συμμαχίας».
Το πρώτο φιλολογικό έργο με ήρωα τον Φάουστ εκδόθηκε στην Φραγκφούρτη από τον Ιωάννη Σπις με τίτλο «Historia von Dr. Johann Faust» που όμως τρομοκρατημένος διέψευδε όλες τις περί συμφώνου ειδήσεις τονίζοντας αντίθετα για την σωτηρία των χριστιανών, πως απειλούνταν σοβαροί κίνδυνοι για την ανθρωπότητα (το ποίμνιο) η επικοινωνία με το Πονηρό Πνεύμα.
Το 1589 εκδίδεται η αγγλική μετάφραση του βιβλίου εκείνου και το 1590 νέα γερμανική έκδοση με σημαντικές προσθήκες και βελτιώσεις. Η μεγάλη τραγωδία του Άγγλου ποιητή Μάρλω «Η τραγική ιστορία του Δρ Φάουστ» που εκδόθηκε το 1589 είχε βασισθεί στην αγγλική μετάφραση του Σπις. Το 1599 η θρυλική πλέον ιστορία του Φάουστ εκδόθηκε στο Αμβούργο υπό νέα μορφή και αφήγηση του Γ. Ρ. Βίντμαν. Το 1674 στην έκδοση με πολλές αλλαγές του Πφίτσερ, ανακαλύπτεται για πρώτη φορά το σπέρμα, που βλάστησε και έδωσε την Μαργαρίτα, στην τραγωδία του Γκαίτε, την κόρη εκείνη της οποίας η μοίρα ήταν τόσο τραγικά συνδεδεμένη με την μοίρα του Φάουστ στο ποίημα του Γκαίτε.
Ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε γεννήθηκε στην Φρανκφούρτη της Γερμανίας το 1749 και πέθανε το 1832 μετά από μια ζωή γεμάτη μετακινήσεις, ταξίδια, γνώσεις και παθιασμένους έρωτες, παίρνοντας τον τίτλο του τελευταίου «καθολικού ανθρώπου», καθώς ασχολήθηκε πέρα από την συγγραφή και με την ζωγραφική, την φιλολογία, το θέατρο, την βιολογία, την ορυκτολογία και με άλλες επιστήμες όπως η αρχιτεκτονική, η βοτανολογία, η κηπουρική και η οικονομία. Ο θεατρικός του ήρωας Φάουστ, «γεννήθηκε» το 1790 και αποτύπωσε πολλές από τις απόψεις του Γκαίτε για το μεταφυσικό, την κοινωνία και την ψυχολογία, καθώς κι ένα κομμάτι του εαυτού του. Η συγκεκριμένη τραγωδία του Γκαίτε έχει μελετηθεί διεξοδικά από πολλούς λόγιους. Κάθε σχεδόν στίχος του είναι γεμάτος από βαθύτερα νοήματα που αντανακλούν την σκέψη του συγγραφέα και της κοινωνίας του. Είναι άκρως ενδιαφέρουσα η κολοσσιαία τραγωδία του Γκαίτε, και φυσικά την προτείνω για μελέτη, μα εδωνά θα περιοριστώ στην διάσημη “Συμφωνία με τον Διάβολο”
Ο βασικός ήρωας του έργου, ο Φάουστ, είναι ένας άνθρωπος καλλιεργημένος, καταξιωμένος και ευκατάστατος, όπως περίπου κι ο δημιουργός του. Όταν όμως η ματαιότητα της ζωής και των κατακτήσεων του έγινε καταπιεστική, επικαλέστηκε τον Μεφιστοφελή, ώστε να δώσει μια διέξοδο στην πεζή ζωή του. Κάνοντας τις απαραίτητες προετοιμασίες, μια νύχτα στο τρίστρατο του δάσους Σπένσερ, κοντά στο Βίτενμπεργκ, κατά τις δέκα σχημάτισε ορισμένους κύκλους με το μαγικό ραβδί του και επικαλέστηκε τον Διάβολο. Θυμωμένος γιατί κλήθηκε παρά την θέλησή του ο διάβολος κατέφθασε εν τω μέσω μιας μανιασμένης θύελλας. Μόλις κόπασαν οι άνεμοι και οι αστραπές, ο Διάβολος ζήτησε από τον Δρ. Φάουστ να αποκαλύψει την θέλησή του. Ο λόγιος – μάγος απάντησε ότι ήταν πρόθυμος να συνάψει Συμφωνία μαζί Του.
Από την μεριά του ο Διάβολος θα συμφωνούσε:
1. Να υπηρετεί τον Δρ. Φάουστ όσο θα ζούσε.
2. Να παρέχει στον Δρ. Φάουστ όποιες πληροφορίες ζητούσε.
3. Ποτέ να μην του πεί ψέμματα.
Ο Διάβολος συμφώνησε, με τον όρο ότι ο Δρ Faustus θα συμφωνούσε:
1. Στην λήξη του συμβολαίου να παραδώσει το σώμα και την ψυχή του στον Διάβολο.
2. Να επιβεβαιώσει το συμβόλαιο υπογράφοντας με το αίμα του.
3. Να απαρνηθεί την χριστιανική πίστη του.
Με βάση την Συμφωνία ο Διάβολος πήρε τον Φάουστ και τον οδήγησε μακριά. Μέσα από την περιπλάνηση ο ήρωας ανακάλυψε, την απαγορευμένη από τον Θεό Γνώση, που πρότερα δεν ήξερε ότι υπήρχε, βίωσε καταστάσεις και συναισθήματα πρωτόγνωρα, ανακάλυψε εκ νέου τον Κόσμο και την Ουσία του. Όταν όμως στο τέλος, το οποίο γραμματολογικά κορυφώνεται με συγκλονιστικό τρόπο, θέλησε να γευτεί όσα έμαθε με την βοήθεια του Μεφιστοφελή, ήταν πια αργά. Ο Γκαίτε στο έργο του αναπροσεγγίζει και κομματιάζει ιδέες, πίστη, δόγματα, αξιώματα και παραδοχές του ποιμνίου της εκκλησίας, με τρόπο απαράμιλλο. Ο Δρ. Φάουστ με την βοήθεια του Μεφιστοφελή ξεπερνάει όλες τις ηθικές αναστολές του και οι παρεκβάσεις από την καθημερινότητα διαδέχονται η μια την άλλη. Η νιότη σαν έννοια διαποτίζει όλο το έργο και το ταξίδι αποκτά μια διάσταση μαγική. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως η διάχυτη πνευματικότητα του έργου συμβαδίζει σε όλη την διάρκεια του με την βέβηλη θρησκευτικότητα του.
Ο Φάουστ του Γκαίτε ανήκει στα έργα που έχουν απόλυτη καλλιτεχνική αξία. Εσωτερικός και εξωτερικός κόσμος συγχωνεύονται μέσα του και πλαστουργούνται σε ποιητική ενότητα που εκφράζει τον ανώτατο βαθμό αυτοσυνειδησίας του Πνευματικού πλάσματος. Όση πνευματική Δύναμη κι αν έχει η γερμανική φιλοσοφία και μεταφυσική, όσο κι αν επηρέασε την σύγχρονη πνευματική ζωή της Ευρώπης, δεν είναι αυτή που επεσφράγισε το είδος του γερμανικού πνεύματος, αλλά η ποίηση του Γκαίτε και ιδιαίτερα ο Φάουστ, με τον οποίον ο ποιητής διεκδικεί την ισοτιμία με άλλα μεγάλα ποιητικά πνεύματα και την κερδίζει απάξια.
Αν αφήσουμε κατά μέρος τον Σαίξπηρ (1564-1616) όπου τα έργα που του αποδίδονται είναι κλεψίτυπα από προγενέστερες γραφές και από τους αριστοκράτες Φράνσις Μπέηκον, Κρίστοφερ Μάρλοου, Ουίλλιαμ Στάνλεϊ, Edward de Vere κι άρα άνετα αποκαλείται ο Σαίξπηρ απατεώνας … Μετά την Άλωση της Κων/πολης το 1 2 0 4 (κι οχι το 1453) υπάρχουν μαρτυρίες οτι πολλά έργα της περίφημης βιβλιοθήκης της Πόλης πουλήθηκαν σ’ όλη την Ευρωπαϊκή αριστοκρατία! π.χ. το έργο “Ρωμαίος και Ιουλιέτα” είναι κλεμμένη αντιγραφή από την ερωτική ιστορία του Πύραμου και της Θίσβης. (Δείτε την ταινία “Anonymous” του σκηνοθέτη Roland Emmerich. Γύρισε κι ένα βιντεάκι στο οποίο δίνει αποδείξεις πως το όνομα Shakespeare ήταν ψευδώνυμο… “Μας κορόιδεψαν όλους” λέγει. Υπάρχει στο YouTube)
Ο Γκαίτε lλοιπόν, (1749-1832) παραμένει Ο Ποιητής της νεώτερης εποχής. Μέσα του ολοκληρώνεται ο τραγικός άνθρωπος, ο οποίος εγεννήθηκε με την Αναγέννηση και την Μεταρρύθμιση. Ως τιμή στον Γιόχαν Βόλφγκανγκ Φον Γκαίτε, ας διαβάσουμε δυνατά, τον πρώτο μονόλογο του Φάουστ.
“Αχ! σπούδασα φιλοσοφία και νομική και γιατρική, και αλί μου και θεολογία με κόπο και μ’ επιμονή· και να με δω με τόσα φώτα, εγώ μωρός, όσο και πρώτα! Με λένε μάγιστρο, ακόμα δόκτορα, και σέρνω δέκα χρόνια τώρα από την μύτη εδώ κι εκεί τους μαθητές μου -και το βλέπω δεν μπορεί κανένας κάτι να γνωρίζει! Λες την καρδιά μου αυτό φλογίζει. Ναι, πιότερα ξέρω παρά όλοι μαζί, γιατροί, δικηγόροι, παπάδες, σοφοί· δισταγμοί, υποψίες δεν με ταράζουν, κόλασες, διάολοι δεν με τρομάζουν- έτσι όμως κι η χαρά μού είναι φευγάτη, δεν το φαντάζομαι πως ξέρω κάτι καλό στον κόσμο να το διδάξω, να τον φωτίσω, να τον αλλάξω. Ούτ’ έχω δα καλά και πλούτο, δόξα, τιμές στον κόσμο τούτο. Μήτε σκυλί έτσι θα ‘θελα να ζει! Γι’ αυτό έχω στην μαγεία παραδοθεί, μήπως το πνεύμα το στόμα ανοίξει κι η δύναμή του μη μου δείξει κάποια μυστήρια, ώστε άλλο εδώ να μην παιδεύουμαι να πω ό,τι δεν ξέρω, να γνωρίσω τι βαθιά τον κόσμο συγκρατεί, κάθε αφορμή και σπόρο ν’ αντικρίσω και κούφια λόγια πια να μην πουλήσω. Να ‘βλεπες, φως του φεγγαριού, τον πόνο μου στερνή φορά, τις ώρες του μεσονυχτιού, που εδώ σε πρόσμενα συχνά, πώς σε βιβλία, χαρτιά σωρό σύντροφο σ’ είχα θλιβερό. Αχ! να μπορούσα στις ψηλές μ’ εσέ ν’ ανέβαινα κορφές, με στοιχειά στα σπήλαια να πετούσα, στο θάμπος σου λιβάδια να γυρνώ, κάθε γνώσης τινάζοντας καπνό στο δρόσος σου να ξαρρωστούσα”
Κορνήλιος Αγρίππας
Ο Κορνήλιος Αγρίππας ανήκε στην κατηγορία των ανθρώπων που αναζητούν την ΓΝΩΣΗ πίσω από την φαινομενικότητα. Υπήρξε σημαντικότατος συγγραφέας της Αναγέννησης, μάγος, αποκρυφιστής συγγραφέας, θεολόγος, αστρολόγος και αλχημιστής. Ο Αγρίππας ήταν απείθαρχος, εκκεντρικός, εφευρετικός αλλά και εξαίρετος ρήτορας. Σπούδασε νομικά και ιατρική. Ως δικηγόρος στο Μετς υπερασπίστηκε μια νεαρή γυναίκα που είχε κατηγορηθεί από την Ιερά Εξέταση για μαγεία. Με την ρητορική του πέτυχε την απαλλαγή της, αλλά θεώρησε φρόνιμο να αλλάξει τόπο διαμονής και να επιστρέψει στην Κολωνία, επειδή είχε προκαλέσει την οργή της Ιεράς Εξέτασης και των χριστιανών παπάδων. Έγραψε 3 σπουδαία βιβλία για τον αποκρυφισμό που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα. Το 1535 χαρακτηρίστηκε αιρετικός (αλλοίμονο) από την αμαρτωλή εκκλησία και καταδικάστηκε σε θάνατο. Δραπέτευσε και σε άγνωστες συνθήκες ασθένησε και πέθανε. Μετά τον θάνατό του, κυκλοφόρησαν φήμες ότι είχε συνάψει “Συμφωνία με τον Διάβολο” Ειπώθηκε πως στο νεκροκρέβατο του, εμφανίστηκε από το πουθενά ένα μαύρο σκυλί που ήταν γνωστό του. Αυτό το μαύρο σκυλί επανήλθε σε διάφορους μύθους όπως στον θάνατο του Φάουστ αλλά και στον Γκαίτε που έγινε ο Μεφιστοφελής.
Ο Κορνήλιος Αγρίππας ως φυσιοδίφης, θεολόγος, και αστρολόγος του 16ου αιώνα ασχολήθηκε και με την κατασκευή μαγικών τετραγώνων τα οποία αναπαριστούν ουράνια σώματα του ηλιακού συστήματος (τάξεων 3, 4, 5, 6, 7, 8, και 9, για Κρόνο, Δία, Άρη, Ήλιο, Αφροδίτη, Ερμή και Σελήνη αντίστοιχα) και θεωρούσε πως τα μαγικά τετράγωνα τάξεως 1 (1×1 κελιού) αντιπροσώπευαν την τελειότητα του Θεού. Τα τετράγωνα αυτά είχαν ιδιαίτερη επιρροή στην Ευρώπη από τον 16ο έως τα μέσα του 17ου αιώνα, ενώ συνεχίζουν να έχουν χρήση και στην σύγχρονη εποχή.
Το μαγικό τετράγωνο αποτελεί διάταξη αριθμών σε συστοιχία ίσου συνόλου γραμμών και στηλών, όπου η αριθμητική πράξη μεταξύ των αριθμών στην ίδια σειρά ή στήλη ή διαγώνιο του τετραγώνου επιστρέφει πάντα το ίδιο αποτέλεσμα. Το κοινό αποτέλεσμα ονομάζεται μαγική σταθερά του μαγικού τετραγώνου. Η πλέον συνήθης αριθμητική πράξη στα μαγικά τετράγωνα είναι η πρόσθεση μεταξύ των αριθμών, ενώ υπάρχουν και άλλες εκδοχές τους όπως η τέλεση αφαίρεσης ή πολλαπλασιασμού, καθώς και είναι δυνατό να αναπαρασταθούν σε τρισδιάστατη μορφή ως μαγικοί κύβοι, ή να υπάρξουν τροποποιήσεις όπου αντί για αριθμούς χρησιμοποιούνται σχήματα.
Η πρώτη περιγραφή μαγικού τετραγώνου υπήρξε στην Βαβυλώνα κατόπιν στην Αίγυπτο, από εκεί μεταφέρθηκε στους Ινδούς και τους Κινέζους κατά την ύστερη αρχαιότητα και μετέπειτα στους Άραβες, κι από ‘κεί αργότερα στους Βυζαντινούς απ’ όπου μεταδόθηκε στην Ευρώπη. Κατά τον Μεσαίωνα τα μαγικά τετράγωνα ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή ως φυλακτά και αποτροπαϊκά σύμβολα. Στην σύγχρονη εποχή αποτελούν συχνό πεδίο ενασχόλησης των ψυχαγωγικών μαθηματικών και των μαθηματικών κλάδων της συνδυαστικής και στατιστικής, καθώς επίσης της τέχνης και του μυστικισμού, και επίσης σε ότι αφορά τις πρακτικές εφαρμογές τους χρησιμοποιούνται για τους σκοπούς της κρυπτογράφησης ψηφιακών εικόνων, ενώ στην μηχανική ρευστών για τον υπολογισμό κατακράτησης υδάτων σε επιφάνειες.
Ενας από τους θεμέλιους λίθους της Δυτικής Εσωτερικής Παράδοσης, μια Αναγεννησιακή εγκυκλοπαίδεια του αποκρυφισμού, δεν είναι άλλη από τα “Τρία Βιβλία Απόκρυφης Φιλοσοφίας” του Κορνηλίου Αγρίππα. Ο Αγρίππας, φανερά επηρεασμένος από Πλατωνικές προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Μαρσίλιο Φιτσίνο και ο Γιόχαν Ρόιχλιν, αποφάσισε να γράψει μια πραγματεία περί μαγείας, την οποία είχε ήδη ολοκληρώσει το 1510, σε ηλικία μόλις είκοσι τεσσάρων ετών. Τόσο μεγάλη ήταν η Δ Υ Ν Α Μ Η του.
Με το έργο αυτό έχει επίγνωση ότι ανοίγει έναν πολυμέτωπο αγώνα. Γράφει στον πρόλογό του, «Αντιλαμβάνομαι καλά ποιά αιματηρή μάχη πρόκειται να διεξάγω, πρώτα οι κακόμοιροι γραμματικοί θα δημιουργήσουν θόρυβο και θα ακολουθήσουν οι ανόητοι ποιητές, οι προχειρολόγοι ιστορικοί, οι πομπώδεις ρήτορες, οι πεισματάρηδες λογικοί, οι μοιραίοι αστρολόγοι, οι φρικτοί μάγοι, οι αυτάρεσκοι φιλόσοφοι». Συνεχίζοντας σε ένα άλλο σημείο του βιβλίου σχολιάζει την τρέχουσα ηθική, που ποικίλλει ανάλογα με τον τόπο και το χρόνο, «…ώστε κατάντησε εκείνο που κάποτε θεωρείτο κακία να χαρακτηρίζεται ως αρετή και εκείνο που κάποτε ήταν αρετή να παρουσιάζεται ως κακία».
Τα μέρη του βιβλίου του ήταν τρία, ακριβώς γιατί κατ’ αυτόν τρεις ήταν και οι κατηγορίες της μαγείας. Το πρώτο μέρος ήταν αφιερωμένο στη λεγόμενη Φυσική Μαγεία, δηλαδή στις ΔΥΝΑΜΕΙΣ που περιέχονται στα υλικά αντικείμενα κι όντα, στα τέσσερα στοιχεία, στα ορυκτά, στα φυτά και στα ζώα. Η δεύτερη κατηγορία της μαγείας, στην οποία αφιερώνει το δεύτερο βιβλίο της Απόκρυφης Φιλοσοφίας του, είναι η Ουράνια Μαγεία, η αστρολογική μαγεία. Σύμφωνα με τις αρχές της αστρολογικής μαγείας, μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις των ζωδίων, των πλανητών, των ουρανίων δεκανών και των απλανών αστέρων για θεραπευτικούς ή άλλους σκοπούς, συνήθως κατασκευάζοντας ένα τάλισμαν κάτω από τις αντίστοιχες αστρολογικές επιδράσεις. Το τρίτο είδος μαγείας, είναι αυτό που σχετίζεται με τον πνευματικό κόσμο, δηλαδή με τα πνεύματα των στοιχείων, τους αγγέλους και τους δαίμονες.
Στην Φυσική Μαγεία παρατηρούμε ότι μια από τις κύριες πηγές του Αγρίππα είναι ένα βιβλίο κατά δύο αιώνες παλαιότερο, το Liber Aggregationis, ή αλλιώς Βιβλίο των Μυστικών του Μεγάλου Αλβέρτου, παρόλο που είναι γνωστό πως δεν το συνέταξε ο Αλβερτος, ένας Γερμανός Ρωμαιοκαθολικός επίσκοπος και θεολόγος του 13ου αιώνα, ο οποίος απέκτησε φήμη ως φυσικός φιλόσοφος, ως υπομνηματιστής του Αριστοτέλη κι ως υποστηρικτής της ανεξαρτησίας της επιστήμης από την θρησκεία. Ο Μέγας Αλβέρτος ήταν πολυγραφότατος, και τα έργα του, τα οποία συγκεντρώθηκαν το 1899 σε τριάντα οκτώ τόμους, καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως λογική, θεολογία, βοτανολογία, αστρονομία, αστρολογία, αλχημεία, ζωολογία, φυσιολογία κ.α.
Ενα από τα πιο ενδιαφέροντα τμήματα του Liber Aggregationis είναι ένα ένας κατάλογος με επτά βότανα που αποδίδονται στους επτά πλανήτες, μαζί με τις μαγικές τους ιδιότητες. Το μικρό αυτό βοτανολόγιο είχε συνταχθεί από ισχυρούς μάγους. Ο ίδιος κατάλογος παρατίθεται κι από τον Κορνήλιο Αγρίππα, ονομαστικά. Ο Αγρίππας αναφέρει ότι τον έχει αντιγράψει από τον Μεγάλο Αλβέρτο. Ο Αγρίππας αναφέρει επίσης κι έναν κατάλογο δώδεκα βοτάνων που αντιστοιχούν στα δώδεκα ζώδια, τον οποίο αποδίδει και πάλι στον Απουλήιο, αλλά αποδίδει την πατρότητα του καταλόγου σε “Μαγικές Συμφωνίες” …
Το είδος μαγείας, το οποίο αναπτύσσεται στο τρίτο βιβλίο της Απόκρυφης Φιλοσοφίας του πρόκειται για την μαγεία που σχετίζεται με τον υπερφυσικό κόσμο και τα πλάσματά του, δηλαδή τους αγγέλους και τους δαίμονες. Μια από τις πηγές του, την οποία κατονομάζει ο ίδιος, είναι το Επταήμερο, το οποίο αποδίδεται στον Πέτρο ντ’ Αμπανο. Πρόκειται για έναν γνωστό Ιταλό γιατρό, αστρολόγο και φιλόσοφο που έζησε κατά το τέλος του 13ου και τις αρχές του 14ου αιώνα, και ασχολήθηκε επίσης με την φυσιογνωμική, την χειρομαντεία και την γεωμαντεία. Ο Πέτρος ντ’ Αμπανο κατηγορήθηκε για άσκηση μαγείας, για “Συμφωνία με τον Διάβολο” και για κατοχή της Φιλοσοφικής Λίθου, φυλακίστηκε από την Ιερά Εξέταση και πέθανε στην φυλακή το 1316.
Αμφισβήτησε έντονα όχι μόνο την κοσμική εξουσία που είχε ο Πάπας και οι χριστιανοί παπάδες αλλά ακόμα και την πνευματική τους αξία, όταν διαπιστώνει ότι αντιτίθενται στις Γραφές τους. Εξαπολύει πυρά εναντίον της Ιεράς Εξέτασης με το πρόσχημα ότι πείθει τους ανθρώπους όχι με την λογική και την Γραφή αλλά με «το πυρ και τα δεμάτια». Εκφράζει την ευχή πως η εκκλησία θα έπρεπε να δαπανά λιγότερα για μητροπόλεις και περισσότερα για έργα φιλανθρωπίας. Αυτή του η δήλωση ήταν η τελευταία σταγόνα στο ποτήρι και είχε ως αποτέλεσμα ο Κάρολος ο Ε΄ να απαιτήσει από τον Αγρίππα να απαρνηθεί στο σύνολό της την κριτική που ασκούσε κατά της Εκκλησίας, κάτι που ο ίδιος αρνήθηκε. Έκτοτε κυνηγήθηκε από τον Αυτοκράτορα κι εξορίστηκε από τα εδάφη της αυτοκρατορίας για να φύγει μαζί του και η επιρροή της “Συμφωνίας με τον Διάβολο” όπως τον κατηγορούσε η διεφθαρμένη εκκλησία. Είναι γνωστό ό,τι τα χριστιανικά μιάσματα έχουν αλεργία στην Αλήθεια και την ΓΝΩΣΗ.
Ίδρυσε το 1507 στο Παρίσι μια αδελφότητα για την έρευνα των απόκρυφων φαινομένων όπως είναι η μαγεία και η αλχημεία, τα μέλη της οποίας λειτουργούσαν αποβλέποντας στο κοινό καλό. Υπήρξε ένας από τους πρώτους που εμβάθυναν στην Αιγυπτιακή κι Ελληνική εσωτερική παράδοση. Τα βιβλία του για την μαγεία και τον αποκρυφισμό ήταν ευρέως γνωστά και λειτούργησαν ως βιβλία αναφοράς στα δικαστήρια και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Δυτικής Ευρώπης. Το 1509, οι διαλέξεις του στο Πανεπιστήμιο Ντολ της Γαλλίας, για την πραγματεία του Γιόχαν Ρόυχλιν (Johann Reuchlin), De Verbo Μirifico, που ήταν σχετική με θρησκεία και τα σατιρικά σχόλια που έκανε για τους μοναχούς, προκάλεσαν την αντίδραση της Εκκλησίας. Κατηγορήθηκε για ασέβεια και σύρθηκε στην δικαιοσύνη διότι αρνήθηκε να ανακαλέσει την κριτική του για την εκκλησία.
Ήταν από τους πρώτους που διεχώρισε την μαγεία σε υψηλή και χαμηλή, έλεγε πως η μαγεία «…παράγει καταπληκτικά αποτελέσματα, συνενώνοντας τις ιδιότητες των διαφόρων πραγμάτων μέσα από την αλληλεπίδραση που υπάρχει μεταξύ τους, και μέσα από την επιρροή που έχουν τα ανώτερα σώματα πάνω στα κατώτερα»
Στο έργο του «Η ευελιξία του Γυναικείου Φύλου και η Υπεροχή των Γυναικών πάνω στους Άνδρες» «De Nobilitate et Praecellentia Foeminei Sexus» που γράφτηκε το 1529 υποστηρίζει με τόλμη την υπεροχή του γυναικείου φύλου, συγκεκριμένα αναφέρει ότι «…η γυναίκα είναι ανώτερη από τον άνδρα, χάρη στο υλικό από το οποίο δημιουργήθηκε, διότι δεν κατασκευάστηκε από άψυχο υλικό, όπως είναι ο πηλός, από τον οποίο δημιουργήθηκε ο άνδρας, αλλά από εξαγνισμένη ύλη, που της εμφύσησε ζωή και ψυχή, έλλογη ψυχή, εκείνη που εμπεριέχει την θεϊκή διάνοια. Επί πλέον, ο άνδρας, δημιουργήθηκε από γη, από την οποία ο Θεός δημιούργησε και τα κάθε είδους ζώα, σε συνεργασία με τις ουράνιες επιρροές. Η γυναίκα όμως δημιουργήθηκε από τον Θεό και μόνο, μακριά από κάθε ουράνια επιρροή, και από κάθε συμμετοχή της φύσης, χωρίς την συμβολή οποιασδήποτε δύναμης, είναι τέλεια και πλήρης».
«…Υπάρχει ένας τρισυπόστατος κόσμος, ο υλικός, ο ουράνιος και ο πνευματικός, κάθε ένας από αυτούς τους κόσμους συνδέεται με τον άλλον, διότι ο πνευματικός κόσμος δίνει ώθηση στον ουράνιο, και ο ουράνιος στον υλικό. Κάθε κατώτερο είδος κυβερνάται από το ανώτερό του και δέχεται επιρροή από τις ιδιότητές του (του ανώτερου). Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο Δημιουργός μέσα από τους αγγέλους, τον ουρανό, τα αστέρια, τα τέσσερα στοιχεία, τα ζώα, τα φυτά, τα μέταλλα και τις πέτρες μεταβιβάζει τις ιδιότητες της παντοδυναμίας του σ’ εμάς».
«…Οπως η ανθρώπινη ψυχή διαπερνά και κυβερνά το σώμα, έτσι και ο «πνευματικός κόσμος» «spiritus mundi» διαπερνά και κυβερνά το σύμπαν κι από την μεγάλη αυτή δεξαμενή Ψυχικής ΔΥΝΑΜΗΣ μπορεί να επωφεληθεί ένα Πνεύμα ηθικά εξαγνισμένο που έχει σπουδάσει με υπομονή τις μαγικές μεθόδους. Το Πνεύμα μπορεί να ανακαλύψει τις κρυφές ιδιότητες των πραγμάτων, των αριθμών, των γραμμάτων, των λέξεων, μπορεί να εισχωρήσει με ένα τρόπο μαγικό στα μυστικά των άστρων και να αποκτήσει μια απεριόριστη ΔΥΝΑΜΗ στο στοιχείο της γης και του αέρα».
«…Μόνο για σάς, τέκνα της Μάθησης και της Σοφίας, γράψαμε το έργο αυτό. Ερευνήστε αυτό το βιβλίο, αφοσιωθείτε σ’ αυτόν τον σκοπό που τον διασκορπίσαμε και τον βάλαμε σε τόπους ποικίλους. Αυτό που συσκοτίσαμε κάπου, το καταδείξαμε αλλού, ώστε να γίνει αντιληπτό μόνο από την Νόηση σας…» Κορνήλιος Αγρίππας, De Occulta Philosophia.
Αλεσάντρο Καλιόστρο
«Εάν είσθε τέκνα του Θεού, εάν η ψυχή σας δεν ήτο τόσο ματαία και περίεργος, θα είχατε ήδη εννοήσει! Αλλά σας χρειάζονται λεπτομέρειαι, σημεία και παραβολαί. Λοιπόν ακούσατε! Ας αναδράμωμεν εις το απώτερον παρελθόν, διότι το επιθυμείτε. Εξ ανατολών το φως! (EX ORIENTE LUX!) Εξ Αιγύπτου πάσα μύησις.» Α. Cagliostro προς την Ιερά Εξέταση.
Χωρίς τον ασίγαστο αλχημιστή Καλιόστρο, (Alessandro Cagliostro, 2 Ιουνίου 1743- 26 Αυγούστου 1795) ο Ουίλιαμ Μπλέικ δεν θα είχε γράψει μερικά από τα καλύτερα ποιήματά του, ούτε ο Μότσαρτ τον «Μαγικό αυλό» ή ο Γκαίτε τον «Φάουστ». Στον δρόμο του μπλέχτηκαν από την “Μεγάλη” Αικατερίνη, η οποία τον έδιωξε κακήν κακώς από την Ρωσία και τον Λουδοβίκο ΙΣΤ’, που έσπευσε να τον κλείσει στην Βαστίλη, μέχρι και τον Πάπα Πίο ΣΤ’ που τον έστειλε στην Ιερά Εξέταση (!!) ως μέλος των Πεφωτισμένων.
Σπουδαίος θεραπευτής, λόγιος, μάγος κι ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα του αποκρυφισμού. Υιοθέτησε ως τεκτονικό σύμβολο τον ουροβόρο όφι και ίδρυσε τεκτονική στοά στην Χάγη, έκανε ταξίδια σε Ρωσία, Γερμανία και Γαλλία και θεράπευε μέσω του μαγνητισμού με αξιοθαύμαστη επτυχία. Οι ρηξικέλευθες ιδέες του απειλούσαν την εδραιωμένη μοναρχία Γαλλίας και Ρωσίας κι ό,τι έκανε ο Καλιόστρο υπονόμευε ανοιχτά τις ατζέντες τους για το ποίμνιο τους.
Τρεις είναι οι κυριότερες απόψεις γύρω από την αινιγματική αυτή φυσιογνωμία του 18ου αιώνα: Αρχικά ήταν Αλχημιστής και Μάγος, δηλ. είχε υπογράψει “Συμφωνία με τον Διάβολο” κι άρα εχθρός του Θεού των παπάδων. Το χειρότερο, ήταν Ελεύθερο και Δυναμικό Πνεύμα, ικανός θεραπευτής και άξιος λόγιος και άρα θύμα της βδελυρής Ιεράς Εξέτασης και της πολιτικής αντίδρασης που εξαπολύθηκε στην Ιταλία μετά την έκρηξη της Γαλλικής “Επανάστασης”.
Ήταν εξάλλου μασόνος τρομερός και κινούμενος σε κύκλους, φτάνοντας να γίνει ο μεγάλος ευνοούμενος των αριστοκρατικών κύκλων της Ευρώπης. Πριν γίνει ο όλεθρός τους! Με αυτά και με αυτά, έφτασε να φιγουράρει ως μια από τις πιο εξέχουσες προσωπικότητες του 18ου αιώνα, ένας άνθρωπος που ξεπερνώντας την ταπεινή καταγωγή του μεταμορφώθηκε σε βαρύ πυροβολικό του αποκρυφισμού, πριν χαρακτηριστεί αιρετικός και περάσει από την Ιερά Εξέταση ως μέλος των Πεφωτισμένων.
Ο 18ος αιώνας ήταν η εποχή του Ορθού Λόγου κι άνθρωποι ικανοί σαν τον Καλιόστρο λειτουργούσαν ως συνδετικός κρίκος του παλιού με το καινούριο, όντας διάσημος από το Λονδίνο ως την Βαρσοβία και το Παρίσι ως την Αγία Πετρούπολη! σαν να του έκλεινε η μοίρα το μάτι, ο Ιταλός περιηγητής και τέκτονας ήταν σωσίας ενός διαβόητου εγκληματία, κάτι που του έδινε το κατιτίς παραπάνω σε όρους φήμης.
Ο Καλιόστρο θεράπευε μέσω του μαγνητισμού, όπως ορκιζόταν όλη η Ευρώπη, το αξιοπερίεργο της προσωπικότητάς του είναι πάντως αναντίρρητο, καθώς αυτός ο κόντες, Τζουζέπε Μπάλσαμο κατά κόσμον, δεν είχε τίτλο ευγενείας, (αν και καταγόταν από οικογένεια ευγενών χριστιανών που τον εμπιστεύτηκαν στο ιπποτικό τάγμα της Μάλτας) ούτε περιουσία στα χέρια του. Είχε όμως μια ταλαντούχα έφεση στην Γνώση και την Δύναμη, κι απέκτησε πλούτη, σεβασμό και φήμη, και τα απέκτησε και με το παραπάνω, περιδιαβαίνοντας τον κόσμο ως κάτοχος τρομερών απόκρυφων γνώσεων, καθώς κατείχε την Φιλοσοφική Λίθο που μεταστοιχείωνε τα μέταλλα σε χρυσάφι (ειδικού τύπου) αλλά και το νερό της νεότητας κι άλλα μυστικά αθανασίας …. λογικό ήταν να περάσει από τα μεγαλύτερα σαλόνια της Ευρωπαϊκής αριστοκρατίας.
Έτσι πέρασε και στα κατάστιχα της Ιστορίας, ως μια αινιγματική φιγούρα του 18ου αιώνα, ένα σωστό μυστήριο που καθετί που τον αφορά καλύπτεται από τον μανδύα του θρύλου ή του μύθου. Ένας μάγος εξάλλου στην εποχή του ορθολογισμού δεν ήταν κατά κανέναν τρόπο μικρό πράγμα! Το μόνο που ξέρουμε με αμφίβολη “βεβαιότητα” είναι ότι βρήκε τραγικό θάνατο στις φυλακές της Ιεράς Εξέτασης το 1795, στραγγαλισμένος και φυσικά κανείς δεν γνωρίζει που βρίσκεται ο τάφος του.
Όπως είπαμε, η ιστορία του ανθρώπου που έμεινε γνωστός ως κόμης Αλεσάντρο ντι Καλιόστρο καλύπτεται όχι μόνο από θρύλους και φημολογία, αλλά και από εσκεμμένες απόπειρες είτε να κηλιδωθεί το όνομά του είτε να αποθεωθεί κι ο ίδιος βέβαια έκανε ό,τι μπορούσε για να κρύψει την πραγματική του ταυτότητα, ξεπηδώντας ως ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα της Ευρώπης.
Μια καλή αναφορά για τον Καλιόστρο έρχεται από τον ίδιο τον Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε, ο οποίος στο «Ταξίδι στην Ιταλία» μας ενημερώνει πως η πραγματική ταυτότητα του μυστηριώδους κόμη ήταν Τζουζέπε Μπάλσαμο. Ο Γκαίτε γνώρισε έναν δικηγόρο από το Παλέρμο το 1787, ο οποίος είχε έναν ογκώδη φάκελο με μια σειρά ντοκουμέντα που τον αφορούσαν.
Ο Τζουζέπε Μπάλσαμο γεννιέται κάπου κοντά στις 2 Ιουνίου 1743 στην παλιά συνοικία του σιτσιλιάνικου Παλέρμο (όπως δήλωσε ο ίδιος κατά την διάρκεια της πολύκροτης δίκης του στην Γαλλία για την κλοπή του διαμαντένιου κολιέ της Μαρίας Αντουανέτας, προς στους δικαστές). Το 1765 βρίσκει τον δρόμο του προς την Μάλτα, όπου θεραπεύει με αξιοθαύμαστα αποτελέσματα επιδεικνύοντας τις άριστες γνώσεις του στην φαρμακολογία και γίνεται ο επίσημος φαρμακοποιός του Κυρίαρχου Στρατιωτικού Τάγματος της Μάλτας, οι Ιωαννίτες τον λάτρευαν…
Μέχρι τις αρχές του 1768, η Μάλτα δεν τον χωρούσε πια. Εγκαταλείπει το ιπποτικό νησί για την Ρώμη, όπου θα εξασφαλίσει άλλη μια καλή θέση, ως προσωπικός γραμματέας ενός καρδιναλίου. Ο Καλιόστρο σε ένα ταξίδι του στο Λονδίνο βρήκε σ’ ένα παλαιοπωλείο ένα σπάνιο χειρόγραφο γύρω από την αγγλική μαγεία και τα μυστικά του τεκτονισμού. Με αυτή την περγαμηνή μυήθηκε (ή εφηύρε) την «Αιγυπτιακή Τελετή», μια πολύπλοκη μυητική τελετουργία που αν γινόταν σωστά, σε έφερνε σε επαφή με τα Μυστικά του Σύμπαντος.
Στην Αγγλία θα αποκτούσε πρωτόγνωρη φήμη ως μάγος κι αλχημιστής, θεραπεύοντας τα πάντα με τον μαγνητισμό του αλλά και τις αποκρυφιστικές γνώσεις τους. Μέσα σε λίγα χρόνια είχε ταξιδέψει στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, ήταν γνωστός σε όλες τις βασιλικές αυλές και τους αυτοκρατορικούς οίκους και μπαινόβγαινε με άνεση στα σαλόνια της αριστοκρατίας ως θεραπευτής. Τέτοια ήταν η φήμη και ο σεβασμός που απολάμβανε που όταν βρέθηκε κάποια στιγμή στο Παρίσι και αρρώστησε ο Βενιαμίν Φραγκλίνος, τον Καλιόστρο του πήγαν ως γιατρό!
Ο Καλιόστρο έφερε την «Αιγυπτιακή Τελετή» στα σαλόνια των αποκρυφιστών, τις τεκτονικές Στοές, τις αδελφότητες, τις λέσχες και στις βασιλικές Αυλές. Αποκάλυπτε πολλά μυστικά στους ανθρώπους που συμπαθούσε ή στους ισχυρούς που τον ευνοούσαν. Όσο για τους τίτλους που έπαιρνε, ποίκιλαν ανάλογα με την περίπτωση. Θεραπευτής, οραματιστής και πνευματιστής για κάποιους, για άλλους ήταν μάγος και αλχημιστής, ικανός να δημιουργεί χρυσάφι. Άλλοτε παρουσιαζόταν ως συνταγματάρχης ή κόμης και άλλοτε ως ο ίδιος ο Μεγάλος Κόπτης -ο μυθικός ιερέας που ίδρυσε την Αιγυπτιακή Στοά- ή ακόμα και ως Περιπλανώμενος Ιουδαίος! Και θεράπευε φυσικά τους πάντες, από φτωχούς των πόλεων μέχρι αριστοκράτες και βασιλιάδες.
Διέταζε παράλυτους να περπατήσουν, κι εκείνοι το έκαναν χωρίς πρόβλημα. Θεράπευε δερματικές παθήσεις με ένα θαυματουργό μείγμα, ανακούφιζε τους πόνους με ένα φιλί και βοήθησε αμέτρητους ανθρώπους με την δύναμη της σκέψης του και μόνο.
Οι πνευματιστικές επιδείξεις που οργάνωνε μάλιστα στα μεγάλα σαλόνια, χρησιμοποιώντας κυρίως παιδιά, τον είχαν μετατρέψει σε ζωντανό θρύλο της μαγείας σε ολάκερη την Ευρώπη. Γεγονός είναι πάντως πως ο ίδιος είχε πάντοτε μαζί του τέτοιες ποσότητες χρυσών νομισμάτων που όλοι πίστευαν πως είχε βρει πράγματι τη φιλοσοφική λίθο, καθώς φαινόταν να γνωρίζει το μυστικό της μεταστοιχείωσης των μετάλλων σε χρυσό. Καρδινάλιοι και δούκες ορκίζονταν άλλωστε πως τον είχαν δει να φτιάχνει διαμάντια μέσα σε λίγα λεπτά! Για άλλους βέβαια δεν ήταν παρά ένας πάμφτωχος τσαρλατάνος που κέρδιζε με τις απατεωνιές την εύνοια των βασιλιάδων και των εύπιστων αριστοκρατών…
Η υπόθεση του κλεμμένου περιδέραιου
Ο Καλιόστρο αναμείχθηκε και φυλακίστηκε μάλιστα για την εμπλοκή του στην πολύκροτη στην εποχή της ιστορία με την κλοπή του διαμαντένιου κολιέ της Μαρίας Αντουανέτας. Ένα από τα κοσμήματα του γαλλικού στέμματος έκανε φτερά το 1785 από την αυλή του Λουδοβίκου ΙΣΤ’ και οι φήμες ήθελαν ακόμα και τη βασίλισσα να εμπλέκεται στην υπόθεση.
Ο καρδινάλιος Ντε Ροάν είχε μετατραπεί μέχρι τότε σε άβουλο πιόνι στα μαεστρικά χέρια του Καλιόστρο και ο θρύλος θέλει τον μάγο να τον επηρεάζει στην πολύπλοκη δολοπλοκία που θα κατέληγε στο θρυλικό «Σκάνδαλο του Περιδέραιου της Βασίλισσας», κάτι που έβλαψε ανεπανόρθωτα τη φήμη της Μαρίας Αντουανέτας και απαθανάτισε ο Αλέξανδρος Δουμάς στους «Τρεις σωματοφύλακές» του.
Αυτή η ιστορία διαδραμάτισε τον δικό της ρόλο στην ιστορική πορεία ως τη Γαλλική Επανάσταση και ο Καλιόστρο ξεπήδησε άθελά του πρωταγωνιστής. Γι’ αυτό ίσως ο Μέγας Ναπολέων του επεφύλαξε τη μεγαλύτερη τιμή, ότι ήταν ο Καλιόστρο αυτός που πυροδότησε τη Γαλλική Επανάσταση!
Ο Καλιόστρο το πλήρωσε περνώντας εννιά μήνες στη Βαστίλη, αν και τελικά αθωώθηκε λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων. Παρά ταύτα, ο Λουδοβίκος ΙΣΤ’ έσπευσε καλού κακού να τον διώξει από τη χώρα…
Μπορεί ο κόμης Καλιόστρο να ήταν περίφημος σε όλη την Ευρώπη, ο Τζουζέπε Μπάλσαμο ήταν ωστόσο εγκληματίας του κοινού ποινικού δικαίου που καταζητούνταν σε πολλές χώρες και σίγουρα στην Ιταλία και την Αγγλία! Ένας γάλλος εκπατρισμένος στο Λονδίνο τον αναγνωρίζει κάποια στιγμή και τον κατονομάζει ως τον διαβόητο κακοποιό Μπάλσαμο, αν και ο κόντες αρνείται τις κατηγορίες και πανέξυπνος καθώς ήταν, εκδίδει μια μπροσούρα, μια «Ανοιχτή Επιστολή στον Αγγλικό Λαό», η οποία θα καταλήξει σε δημόσια συγνώμη από τον κατήγορό του.
Ήταν όμως σαφές πως για μια ακόμα φορά δεν τον χωρούσε ο τόπος. Κι έτσι εγκαταλείπει την Αγγλία για τη Ρώμη, μόνο που καταφτάνει στο προπύργιο του καθολικισμού ως τέκτονας τρομερός και μέλος της σέχτας των Ιλουμινάτι. Δυο άνθρωποι προφασίζονται τους θαυμαστές του, δεν είναι όμως παρά κατάσκοποι της Ιεράς Εξέτασης.
Τόσο ο Πάπας όσο και οι Ιησουίτες τον εχθρεύονταν εξάλλου θανάσιμα, κι έτσι δεν έχασαν τον καιρό τους. Τον κατηγορούν ως αιρετικό, τον συλλαμβάνουν στις 27 Δεκεμβρίου 1789 και τον φυλακίζουν στο διαβόητο φρούριο-κολαστήριο Κάστρο των Αγγέλων. Η Ιερά Εξέταση τον καταδικάζει μεν σε θάνατο ως τέκτονα και Πεφωτισμένο, αλλά την τελευταία στιγμή παίρνει χάρη από τον Πάπα και η ποινή του μετατρέπεται σε ισόβια κάθειρξη στο κολαστήριο. Δεν ήταν χάρη, ήταν ισόβια τιμωρία!
Κάποια στιγμή ο Καλιόστρο προσπάθησε να αποδράσει, κι έτσι μεταφέρθηκε σε ακόμη πιο διαβόητο φρούριο-φυλακή (Κάστρο Σαν Λεό) και πλέον δεν έβλεπε καν το φως της ημέρας. Τα κελιά ήταν λαξεμένα πάνω στην πέτρα και ο μάγος θάφτηκε κυριολεκτικά μέσα στο σκοτάδι. Η όμορφη σύζυγός του, που υπάρχουν πηγές που θέλουν εκείνη να τον καταδίδει στις εκκλησιαστικές αρχές, φυλακίστηκε στο μοναστήρι της Αγίας Πελαγίας, περνώντας κι αυτή τα πάνδεινα μπας και βρει τη λύτρωση. Η επικρατέστερη εκδοχή λέει ότι μια νύχτα έκοψε τις φλέβες της, αν και υπάρχουν πολλά ακόμα εναλλακτικά τέλη για τον θάνατό της.
Οι Ιεροεξεταστές φρόντισαν μάλιστα να μην καταχωρήσουν το όνομα του Καλιόστρο στα μητρώα της φυλακής, καθώς ο κόμης είχε πλήθος πιστών ακολούθων που θα έκαναν τα πάντα για να τον βγάλουν από το κελί. Και από το σιδερένιο προσωπείο που του φόρεσαν φυσικά ως το Νο 1 βασανιστήριο στα μπουντρούμια της Ιεράς Εξέτασης.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια γραμμή ιστορικής σκέψης που θέλει Καλιόστρο και Μπάλσαμο να είναι πράγματι διαφορετικά πρόσωπα. Παρά τα πειστήρια που παραθέτουν όμως οι ιστορικοί, είναι τόσο αποσπασματικές οι αναφορές και τόσο μεροληπτικές οι πηγές που καταληκτική ετυμηγορία δεν μπορεί να υπάρξει.
Ο Αλεσάντρο Καλιόστρο άφησε την τελευταία του πνοή, όπως όλα δείχνουν, στη φυλακή του Πάπα στις 26 Αυγούστου 1795, πιθανότατα από στραγγαλισμό. Λίγο μετά, οι Γάλλοι του Βοναπάρτη μπήκαν στο κολαστήριο και τον αναζήτησαν για να τον τιμήσουν ως ήρωα της Γαλλικής Επανάστασης! Δεν βρήκαν όμως κανέναν, μιας και σύμφωνα με τον θρύλο, ο Καλιόστρο ήταν ήδη στις ΗΠΑ ως ηγέτης των εκεί Ιλουμινάτι. Έτσι πέρασε στην ιστορία του αποκρυφισμού ο μέγας μάγος. Όλοι αναρωτήθηκαν εκ των υστέρων αν ήταν θύμα ή θύτης, πρωτεργάτης ή πιόνι, πλατύς εγκυκλοπαιδικός νους ή άλλος ένας φιλόδοξος μεγαλομανής απατεώνας; Η Ιστορία θα κατέληγε απλώς πως ήταν αίνιγμα, ένα μυστήριο για τους σύγχρονούς του.
Τζουζέπε Ταρτίνι
Ήταν Ιταλός συνθέτης και βιολιστής και έχει γράψει πάνω από 400 έργα. Σε αντίθεση με τους περισσότερους συγχρόνους του, δεν έγραψε εκκλησιαστική μουσική ή όπερες, και έγραψε κονσέρτα για βιολιά και σονάτες. Περίφημη είναι η σονάτα του «Η τρίλια του διαβόλου». Η ιστορία πίσω από το έργο αυτό ξεκινά με ένα όνειρο. Φέρεται να είπε στον Γάλλο αστρονόμο Ζερόμ Λαλάντ ότι ονειρεύτηκε πως του εμφανίστηκε ο Διάβολος και του ζήτησε να τον υπηρετήσει. Στο τέλος των μαθημάτων τους ο Ταρτίνι έδωσε στον Διάβολο το βιολί του, για να δοκιμάσει τις ικανότητες του και ο Διάβολος αμέσως άρχισε να παίζει με τέτοια δεξιοτεχνία που ο Ταρτίνι αισθάνθηκε να του κόβεται η αναπνοή. Όταν ξύπνησε ο συνθέτης αμέσως άρχισε να γράφει τη σονάτα, προσπαθώντας απεγνωσμένα να θυμηθεί ότι είχε ακούσει στο όνειρο. Παρά το γεγονός πως η σονάτα είχε μεγάλη απήχηση στο κοινό του, ο Ταρτίνι παραπονέθηκε ότι το κομμάτι απείχε πολύ ακόμα από αυτό που είχε ακούσει στο όνειρό του. Είχε γράψει, “είναι τόσο πολύ κατώτερό από αυτό που είχα ακούσει, που αν θα μπορούσα να επιβίωνα αλλιώς, θα είχα σπάσει το βιολί μου και θα σταματούσα τη μουσική για πάντα”. Ακούστε ένα μέρος της σονάτας και από τη Βανέσα Μέι.
Robert Johnson
Η περίπτωση του Robert Johnson αποτελεί μια από τις πιο αινιγματικές και μυστηριώδεις φυσιογνωμίες. Ο R. Johnson γεννήθηκε στις 8 Μαϊου του 1911 στο Χέιζελχαρστ του Μισισιπή και μεγάλωσε σε μια χωρισμένη οικογένεια, γυρνώντας από τόπο σε τόπο. Μεγαλώνοντας ακολούθησε τη μοίρα κάθε φτωχού μαύρου της εποχής, δουλεύοντας από μικρός στα απέραντα χωράφια του αμερικάνικου Νότου. Σε μικρή ηλικία γνώρισε μεγάλους μπλουζίστες της εποχής, όπως ο Σον Χάουζ, ο Τσάρλι Πάτον και ο Γουΐλι Μπράουν και άρχισε να ασχολείται με την μουσική. Στα τέλη της δεκαετίας του ’30 έγινε επαγγελματίας κιθαρίστας και παράλληλα, παντρεύτηκε. Ο γάμος του όμως έληξε με τρόπο επώδυνο καθώς λίγο αργότερα έχασε την γυναίκα και το παιδί του κατά την διάρκεια της γέννας, γεγονός που αποτέλεσε σταθμό στην ζωή του.
Προσπαθώντας να λυτρωθεί από το βαρύ φορτίο, άρχισε να περιοδεύει από πόλη σε πόλη, παίζοντας με σπουδαίους μουσικούς. Το 1931 επέστρεψε στο Χέιζελχαρστ και ξαναπαντρεύτηκε, με σκοπό να μείνει πλέον μόνιμα. Αυτή ήταν η πρώτη και η τελευταία φορά, που έζησε σχετικά ήρεμος. Στην περίπτωση του Johnson η ήρεμη ζωή δεν ικανοποιούσε τις βαθύτερες ανάγκες, που υπαγόρευε το Εγώ του, να πραγματοποιήσει. Όταν αισθάνθηκε ότι ήταν έτοιμος για κάτι άλλο, τα παράτησε όλα, πήρε την οικογένεια του και εξαφανίστηκε στο Δέλτα του Μισισιπή. Όπως ήταν φυσικό, όμως, η γυναίκα του κουράστηκε να τον ακολουθεί και έπειτα από λίγο τον παράτησε. Έκτοτε ο Johnson μεταμορφώθηκε σε έναν ακούραστο ταξιδιώτη και κιθαρίστα που μπορούσε να παίξει οπουδήποτε. Ο σκοπός του πλέον ήταν μόνο το ταξίδι, το οποίο σταμάτησε οριστικά το 1938.
Τα αδιαμφισβήτητα γεγονότα για την ζωή του Johnson είναι πολύ λίγα και κρυμμένα πίσω από τον μύθο που δημιούργησαν για αυτόν. Σύμφωνα με τον μύθο, λοιπόν, ο νεαρός μπλουζίστας επιθυμούσε πολύ την φήμη και τα χρήματα. Δεν ήταν όμως ικανοποιημένος με τις ικανότητές του και αναζητούσε μεγαλύτερες ικανότητες, προκειμένου να πετύχει τον σκοπό του. Όντας ήδη πικραμένος ενάντια στον Δημιουργό του, κατηγορώντας τον Θεό για το θάνατο της γυναίκας του και του αγέννητου παιδιού του, θυμωμένος και παράφορος πήρε την απόφαση.
Ένα βράδυ, μεσάνυχτα, ο Robert Johnson συντροφιά με το κόκκαλο μιας μαύρης γάτας και την κιθάρα του, με τα νύχια του κομμένα όσο πιο κοντά γινόταν έφτασε σε ένα τρίστρατο στην συμβολή των λεωφόρων 61 και 49 στο Κλαρκσντέιλ. Κάθισε κάτω και άρχισε να παίζει, επιθυμώντας την παρουσία του Διαβόλου. Ξαφνικά, ενώ έπαιζε, μια παράξενη μουσική ακούστηκε πίσω του. Δίχως να σηκώσει τα μάτια του συνέχισε να παίζει, καθώς η περίεργη μουσική δυνάμωνε. Ο Johnson κουνώντας ασταμάτητα τα δάχτυλά του ένιωσε μια «μορφή» να αντικαθιστά την κιθάρα του με την δικιά του. Έπαιξαν μαζί αρκετή ώρα μέχρι που ο Διάβολος έσφιξε τα νύχια του Johnson μέχρι να ματώσουν, πήρε πίσω τη κιθάρα του και απομακρύνθηκε, αφήνοντας τον Robert να παίζει ασταμάτητα. Από τότε ο νεαρός κιθαρίστας άρχισε να παίζει με ένα αιθέριο στυλ και τα δάχτυλά του χόρευαν πάνω στις χορδές. Η φωνή του βρυχάτο και θρηνούσε, εκφράζοντας την βαθύτατη θλίψη ενός καταδικασμένου. Ο Robert Johnson μπορούσε πλέον να παίζει τα πάντα, αλλά η ψυχή του δεν του ανήκε…
Τα τρίστατα είναι συμβολικά και τοπογραφικά σημαντικά σημεία στην επίπεδη γη του Δέλτα. Ένας άλλος κιθαρίστας ο Tommy Johnson λέγεται πως συνάντησε ένα πελώριο μαύρο σ’ ένα τρίστρατο κατά τα μεσάνυκτα. Αυτός ο μαύρος κούρδισε την κιθάρα του Johnson έτσι που να μπορεί να παίξει όποιο κομμάτι ήθελε. Ο Robert Johnson έγραψε το «Crossroads Blues» με στίχους όπως: «φεύγει ο ήλιος αγόρι, το σκοτάδι εδώ θα με προλάβει». Σε τέτοιους στίχους αποτυπώνεται καθαρά ο φόβος μιας πανάρχαιας πρόληψης, που θυμίζει πολύ τις μαγικές συναντήσεις με την Εκάτη στα αρχαία τρίστρατα. Ο μύθος ούτως ή άλλως είναι πανάρχαιος.
Ο τρόπος που επέλεξαν οι άνθρωποι να παρουσιάσουν τον Johnson να «συναλλάσσεται» με τον Διάβολο δεν ήταν τυχαίος. Ύστερα από την περιήγηση του Δέλτα ο Johnson επέστρεψε πολύ διαφορετικός. Ο τρόπος που έπαιζε κιθάρα ήταν συγκλονιστικός. Παράλληλα απολάμβανε τον έρωτα, το ποτό, την μουσική και την διασκέδαση. Ο μοναδικός τρόπος που έπαιζε κιθάρα και ο εθισμός του στις γήινες απολαύσεις, ήταν οι λόγοι που ώθησαν τους ανθρώπους να «χαρίσουν» την ψυχή του στον Διάβολο.
Κανείς δεν μπορούσε να εξηγήσει πως ο Johnson μέσα από την περιπλάνησή του στον Μισισιπή μεταμορφώθηκε σε ένα τόσο σπουδαίο κιθαρίστα, ενώ και ο ίδιος απέφευγε επιμελώς να δείχνει τα μυστικά της τέχνης του, γεγονός που κέντριζε ακόμα περισσότερο την ανθρώπινη περιέργεια. Ποτέ δεν έκρυψε την αγάπη του για τις παρεκβάσεις από τους παρανοϊκά φοβικούς κανόνες της ανθρώπινης συμπεριφοράς και της βιαίως επιβαλλόμενης νομιμότητας. Αφιέρωσε με πάθος όλη την ζωή του στην μουσική και τον έρωτα, έζησε χωρίς συμβάσεις κάθε είδους, κι αγάπησε εκείνες τις απολαύσεις που η εκκλησία θεωρεί απαγορευμένες κι αμαρτωλές και που οι κοινοί άνθρωποι, οι πιστοί, δεν έχουν την δύναμη να τις απολαύσουν κι επομένως, τις ονομάζουν Διάβολο.
Ο γαλήνιος και σιωπηλός Johnson είχε μόνο έναν σκοπό. Να παίζει καλή μουσική και να ταξιδεύει, μέχρι που ο θάνατος τον σταμάτησε σε ηλικία 27 ετών, στις 16 Αυγούστου του 1938, όταν δηλητηριάστηκε από στρυχνίνη στο ποτό του από έναν ζηλιάρη σύζυγο, σε ένα πάρτυ στο Three Forks Store, στο Quito του Mississippi. Σφαδάζοντας ο Johnson έφθασε στο γειτονικό Greenwood, όπου υπέφερε επί ημέρες πριν καταλήξει. Ο Robert Johnson πρόλαβε να ηχογραφήσει λίγα σχετικά τραγούδια από το 1936 ως το 1938, αρκετά όμως για να κληροδοτήσουν το απαράμιλλο ταλέντο του στις επόμενες γενιές και να επηρεάσουν πολλούς σπουδαίους μουσικούς, όπως ο Jimmy Page (Led Zeppelin), ο Eric Clapton (Cream), οι Rolling Stones κι ο Elvis Presley εμπνεύστηκαν από τα έργα του Robert Johnson.
Στην μυθολογία βρίσκονται οι απαρχές της φιλοσοφικής σκέψης, στους μύθους η ψυχή διηγείται την ιστορία της. Η επαφή με τον μύθο είναι η επαφή με την υπέρ-συνείδηση, την καθολική μνήμη. Αντιστοίχως τα παραμύθια σύμφωνα με τον Carl Jung, είναι μέρος του «συλλογικού ασυνείδητου», τις αρχετυπικές δηλ, ιδέες που έχουν αποτυπωθεί από γενιά σε γενιά, και τις οποίες κουβαλάμε μέσα μας, ανεξάρτητα από την κοινωνία στην οποία ερχόμαστε. Όπως χαρακτηριστικά υποστήριζε: «Η αξία τους είναι αναμφισβήτητα παιδευτική και διδακτική». Ιδέες όπως η τροφοδότης μητέρα-φύση, ο κύκλος της ζωής, το σκοτεινό και μαύρο άγνωστο, το νερό ως έκφραση αναγέννησης, είναι μονάχα μερικές από τις κοινές αρχέτυπικές ιδέες που υπάρχουν στις ιστορίες όλων των πολιτισμών.
Είναι λογικό και καθόλου μεταφυσικό, αφού όλοι οι λαοί που αποτελούνται από ανθρώπους διαθέτουν το ίδιο μυαλό, έχουν τα ίδια μιμίδια και ταΐζουν τα ίδια αλλόκοσμα όντα του σκοτεινού Big Boss Yaldabaoth με τα χιχλιάδες ονόματα, σαν καλός μαφιόζος, για να μπερδεύει τα θύματα του και να τα απομυζά. Θα τον ακούσεις με τα ονόματα Θεός, Γιαχβέ, Χρηστός, (κι όχι Χριστός) Πρώτος Αρχων, Σαβαώθ, Σακλάς, Αμπράξας, Δράκων ὁ Μέγας, Οφις ο Αρχαίος, ο καλούμενος Διάβολος και Σατανάς …και το κακό συναπάντημα.
Ο δρόμος από το πνευματικό στο αισθησιακό περνάει από την μεταφυσική, το υπερφυσικό, από φυλακισμένες ψυχές, δαίμονες με φλογερά μάτια, αγγέλους με φτερά και πούπουλα, και φυσικά από ΜΑΓΕΙΑ. Είναι ο δρόμος της αρχέγονης παράδοσης, με τα αμέτρητα καλά και κακά πνεύματα και με τους αδαείς πιστούς-θνητούς που εκτρέπονται και παρασύρονται και που ο “καλός Θεός” με τα μαντρόσκυλα του, τους ξαναφέρνει πίσω στο δικό του μαντρί σαν καλός τσοπάνης. Η παράδοση αυτή δεν είναι μόνο θρησκευτική, αλλά και θεατρική. Είναι ο κόσμος των Έργων και των Μυστηρίων, που δεν αντιλαμβάνονταν το οικουμενικό ως απόρροια των ανθρώπινων πράξεων και δραστηριοτήτων, όπως οι μετέπειτα δραματικοί συγγραφείς, αλλά τοποθετούσαν τον άνθρωπο στο κέντρο ενός σύμπαντος, όπου αντάμωναν όλες οι επίγειες και μεταφυσικές δυνάμεις και καταπολεμούσαν η μια την άλλη, σε ισότιμη βάση, γιατί μόνο έτσι μπορούσε ο θνητός-πιστός να ξεχωρίσει στο τέλος το αιώνιο από το εφήμερο, το καλό από το κακό και την τύφλα του την μαύρη, γιατί μόνο έτσι μπορούν να υπάρχουν τα ιερατεία και να τον απομυζούν.
Για τους χριστιανούς συγγραφείς τα πράγματα είναι απλά και τακτοποιημένα, με την απλή χριστιανική τύφλωση (πίστη) ως οδηγό τους, ταυτίζουν το πνευματικό με το καλό (Θεό) και το αισθησιακό με το κακό (Διάβολος).
Ο Μεφιστοφελής, στον Γκαίτε εντούτοις, δεν συμφωνεί καθόλου μ’ αυτή την εξίσωση και σε όλη την διάρκεια του έργου προσπαθεί να την ανατρέψει. Ο Φάουστ συμφωνεί κατά βάση μαζί του, μόνο που του είναι δύσκολο να παραιτηθεί από τις ηθικές του επιταγές και αξίες. Έτσι, ακολουθεί τον Μεφιστοφελή, άλλοτε με ενθουσιασμό, όπως στη «Νύχτα της Βαλπούργης», και άλλοτε με δυσφορία, ακόμα και με οργή, όπως στις σκηνές της Μαργαρίτας. Παρά την άρνηση του πνεύματος και την συνοδοιπορία με τον Μεφιστοφελή, δεν μπορεί ακόμη να απαλλαγεί από τις δυο ψυχές που φωλιάζουν μέσα του και που είναι, εν τελεί, γι’ αυτόν μαρτύριο και λύτρωση μαζί.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι δύο ακρογωνιαίοι λίθοι του Φάουστ είναι οι δύο «Νύχτες της Βαλπούργης», η πρώτη, η «βόρεια», με τους δαίμονες, τις μάγισσες, τα κακά πνεύματα και τα ξωτικά της, και η δεύτερη, η «κλασική» όπως την ονομάζει ο Γκαίτε, με τα μυθικά πρόσωπα της κλασικής αρχαιότητας. Θεατρικά, αυτό σημαίνει από την μια τα Μυστήρια και τα Ηθοπλαστικά Έργα που δεσπόζουν στο δυτικοευρωπαϊκό θέατρο από τον Μεσαίωνα ως την Αναγέννηση, και από την άλλη το Αρχαίο Δράμα και την Αττική Κωμωδία. Από τη μια ο Δάντης, ο Σαίξπηρ και ο Καλντερόν, από την άλλη ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης -κατά κύριο λόγο- κι ο Αριστοφάνης.
Ο Φάουστ, ο Ρόμπερτ Τζόνσον, αλλά και ο Νικολό Παγκανίνι, λαϊκοί βιρτουόζοι της λύρας, παραμύθια της κεντρικής Ευρώπης αλλά και εκατοντάδες μύθοι και θρύλοι που αντλούνται από την παγκόσμια μυθολογική δεξαμενή έχουν ως κεντρικό θέμα μια Συμφωνία του ερευνητή-ανθρώπου με το υπερφυσικό για Γ Ν Ω Σ Η, αύξηση ικανοτήτων, επιστροφή στην νιότη, επίτευξη ενός σκοπού που βρίσκεται πέρα από τα όρια των φυσικών δυνατοτήτων του μέσου καταπιεσμένου ανθρωπάκου. Το υπερφυσικό στην προκειμένη περίπτωση είναι ο Διάβολος, αλλά ταυτορχόνως με την λέξη «Διάβολος» δηλώνεται σε όλες αυτές τις “Συμφωνίες” μια κρυμμένη ΔΥΝΑΜΙΚΗ διάσταση μέσα στην ανθρώπινη ψυχή, απωθημένη (από ποιόν άραγε) στα βάθη του ασυνείδητου. Μια ΔΥΝΑΜΗ μη αποδεκτή στα κλειστά, δογματικά όρια της χριστιανικής, θεολογικής κοσμοαντίληψης. Ειδικά αν αυτή η ΔΥΝΑΜΗ καθιστά τον άνθρωπο από ισοδύναμο έως κι ΑΝΩΤΕΡΟ του χριστιανικού Θεού κι άρα εχθρό των δογμάτων του φόβου και της καταπίεσης των ποιμνίων.
Ο Carl Jung ανέπτυξε την αναλυτική ψυχολογία, και υπέδειξε την σημασία του ασυνείδητου νου. Σύνδεσε τα όνειρα με την μυθολογία και το θρησκευτικό όραμα, θεωρώντας ότι είναι η έκφραση μιας ασυνείδητης ιδέας ή νοητικών προτύπων, τα οποία κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας και είναι παρόντα στην ανθρώπινη ψυχή. Επίσης θεωρούσε ότι η ψυχολογική και πνευματική ολοκλήρωση επιτυγχάνεται με την ενσωμάτωση τον ασυνείητου στο συνειδητό νου και ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος να συνειδητοποιηθεί η «έσχατη πραγματικότητα».
Η Alice Raphael μαθήτρια του Carl Jung το 1965, έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο “Ο Γκαίτε και η Φιλοσοφική Λίθος” στο οποίο αναλύει τον Φάουστ στο φως των θεωριών του Jung. Θεωρεί ότι ο Goethe ήταν ένας από τους λίγους που γνώριζαν την ΔΥΝΑΜΗ και την σημασία του Ασυνείδητου. Θεωρεί επίσης ότι ο Φάουστ εκφράζει πολλές από τις εγγενείς μυθολογικές και θρησκευτικές εικόνες της ανθρώπινης ψυχής.
Αυτό που λέγει ο Γκαίτε, αναφέρει η Alice Raphael είναι ότι: «Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζει επί μακρόν στην συνειδητή του κατάσταση. Πρέπει πάλι να βρει καταφύγιο στο ασυνείδητο, γιατί εκεί βρίσκονται οι ρίζες της ζωής του». Τούτο το αναφέρει βέβαια ως απόδειξη ότι ο Γκαίτε γνώριζε πόσο σημαντικός είναι ο ασυνείδητος κόσμος προσκειμένου να επιτευχθεί ένα υψηλότερο επίπεδο συνείδησης της ύπαρξης. Στο κείμενο του Φάουστ η Raphael βλέπει αναρίθμητες αναφορές σε αρχαία φιλοσοφικά, μυθολογικά και επιστημονικά πρότυπα της σκέψης και θεωρεί ότι τέτοιες αναφορές είναι απλές εκδηλώσεις των εγγενών ιδεών που αντλούνται από την παγκόσμια δεξαμενή της ανθρώπινης ψυχικής ενέργειας. Μια ενέργεια βέβαια που σοφά υπενθυμίζει ο Γκαίτε χρησιμοποιώντας το ανθρώπινο αίμα, τον φορέα της ψυχικής ενέργειας σύμφωνα με τις πανάρχαιες αντιλήψεις περί συμπαθητικής μαγείας για την σύναψη της συμφωνίας.
Η Raphael λέγει ότι ο Γκαίτε υπήρξε μύστης, επαναστατική φυσιογνωμία και πολύ μπροστά από την εποχή του, (ακόμη κι από την σημερινή εποχή των ηλιθίων του facebook), λέγει επίσης, ότι εξαιτίας όλων αυτών των συμβόλων και των μεταφορών που χρησιμοποιήθηκαν στον Φάουστ το βιβλίο μπορούν ν’ αντιληφθούν και να εκτιμήσουν μόνον εκείνοι που κατανοούν την ύπαρξη του Νου πέρα από τις επικράτειες της καθημερινής συνείδησης και μόνον αυτοί που μπορούν να μελετήσουν χωρίς τον Νου, δηλ. με την Δεύτερη Προσοχή.
Κοινός παρανομαστής των μυστών ήταν οι περιπλανήσεις τους, που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τα μιασματικά ιερατεία που απαιτούν από τους ανθρώπους να ριζώνουν, σε οικογένεια και ποίμνια για να είναι εύκολα χειρίσιμοι. Η περιπλανώμενη ζωή του Johnson, όπως και η περιπλανώμενη ζωή του Φάουστ, του Καλιόστρο, του Αγρίππα τους έκαναν να φαίνονται μυστηριώδεις και γοητευτικές μορφές και οι φυσικές επιτεύξεις τους να φαντάζουν μαγικές στα μάτια των κοινών αδαών ανθρώπων, τυφλών- πιστών, ειδικά όταν δεν μπορούσαν ούτε να επαναληφθούν από άλλους, αλλά ούτε και να απορριφθούν. Όταν ο Καλιόστρο ή ο Φάουστ θεράπευε, ο ασθενής γινόταν καλά, τελεία και παύλα.
Οι μύστες ήταν προχωρημένοι επιστήμονες, αλλά στα μάτια των τυφλών-πιστών έμοιαζαν με μάγους και φυσικά ήταν επικίνδυνοι για τα ιερατεία. Ετσι οι μύστες έγιναν πρωταγωνιστές μύθων με “Συμφωνίες Διαβολικές” για τον αδαή που αδυνατεί να εξηγήσει την αρχέγονη δίψα για ΔΥΝΑΜΗ και Γ Ν Ω Σ Η των φυσικών επιστημών.
Αλλος κοινός παρονομαστής είναι η Προμηθεϊκή δίψα για ολοκληρωμένη ζωή και το μοναδικό μέσο της επίτευξης της είναι η μαγεία. Μια μαγεία βέβαια που θεωρείται με την άσχημη έννοια της μονάχα από τους πιστούς, γιατί από τους ανθρώπους της ΓΝΩΣΗΣ, και για όλους τους μύστες όπως ο Αλεσάντρο Καλιόστρο κι ο Κορνήλιος Αγρίππας θεωρείται επιστήμη: «Η φυσική μαγεία δεν είναι τίποτα άλλο παρά η κύρια δύναμη όλων των φυσικών επιστημών». Για τον Τζιορντάνο Μπρούνο, “Magus significant hominem sapientem cum virtute agendi” (η λέξη μάγος σημαίνει τον άνθρωπο της ΓΝΩΣΗΣ με την ΔΥΝΑΜΗ της δράσης). Ούτως η άλλως ακόμη και σήμερα -πόσο μάλλον τότε- η επιστήμη φαίνεται τρομακτική στα μάτια του τυφλού-πιστού και εχθρική της ιερατικής εξουσίας (κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής, θρησκευτικής, τα ιερατεία δεν είναι μονάχα εκκλησιαστικά). Έτσι, η παρουσία ενός φημισμένου αλχημιστή, δηλ. ενός ρηξικέλευθου επιστήμονα (Μπρούνο, Τέσλα, Ράιχ κλπ) ή ενός εκπληκτικού δεξιοτέχνη (Παγκανίνι, Ταρτίνι, Johnson) προκαλεί φόβο στα φοβισμένα πρόβατα και τους αφέντες τους, καχυποψία και την εύκολη λύση της απόδοσης αυτών των δυνατοτήτων σε “Συμφωνίες με τον Διάβολο” κλπ. κ.λπ. Καχυποψία, ζήλια και φθόνο βέβαια, που έστειλαν στην πυρά της μοχθηρής χριστιανικής Ιεράς Εξέτασης εκατομμύρια ανθρώπους.
Η μαγεία, αν και ασκείτο ευρέως στην ύστερη αρχαιότητα, θεωρείτο από τους δήθεν διανοούμενους ως χυδαία δεισιδαιμονία και χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως σοβαρό λογοτεχνικό μοτίβο για να ενδυναμώσει την απεικόνιση των μυθικών και ιστορικών τρόμων. Όταν οι μεσανατολικές θρησκείες διαπέρασαν τον ελληνορωμαϊκό κόσμο και προσπάθησαν να αυξήσουν την επιρροή τους, ανέπτυξαν μια λογοτεχνία θεολογικής προπαγάνδας και δαιμονοποίησης του αρχαίου θρησκευτικού κόσμου. Άλλωστε από εκεί προέρχονται και οι περισσότερες από τις χριστιανικές απεικονίσεις του Διαβόλου. Στην ίδια λογοτεχνία -κύρια την χριστιανική- εμφανίζονται και οι ανταγωνιστές της μάγοι, οι οποίοι φυσικά νικιούνται από την χριστιανική “θαυματοποιία” εξαιτίας της απαγορευμένης τους δύναμης. (sic)
Οι εκπληκτικοί άνθρωποι της Δύναμης που εξετάζουμε εδωνά είναι τέτοιες περιπτώσεις μάγων. Η δήθεν “Συμφωνία με το Διάβολο” είναι η αιτιολογία του βλακός, για την ξαφνική ανάδυση δυνατοτήτων που δεν είναι προσεγγίσιμες στον μέσο άνθρωπο. Η αλήθεια είναι πως όταν δεν μπορούμε να κατανοήσουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της ζωής μας και της ύπαρξης γενικότερα, χρειαζόμαστε μεσολαβητές. Ο πιο συνήθης μεσολαβητής βέβαια είναι ο τραγόμορφος διαβολάκος, ο αποτροπαϊκός τράγος της αρχαιότητας, ο όφις του πειρασμού της Εύας -ή ο αποτροπαϊκός Μειλίχιος Δίας των αρχαίων Διασίων – κ.ο.κ. Ό,τι δεν κατανοούμε, αποδίδεται σε υπερφυσικές διαμεσολαβήσεις. Μήπως, όμως, θα έπρεπε πλέον να κατανοήσουμε ότι αυτές οι υπερφυσικές διαμεσολαβήσεις δεν είναι τίποτα άλλο από κομμάτια του ασυνείδητου κόσμου μας;
Αυτό που είναι σημαντικό και στις δύο περιπτώσεις είναι να δούμε αν επιτυγχάνεται τελικά η εξιδανίκευση των στόχων των πρωταγωνιστών και πώς αποσυμβολίζεται ο μύθος της συμφωνίας με τον διάβολο. Είδαμε, άλλωστε, να εμφανίζονται κοινά χαρακτηριστικά και στις δύο περιπτώσεις. Είναι εξαρχής αντιφατικό να μιλάμε για εξιδανίκευση των στόχων των ηρώων μέσα από μια ανίερη συμφωνία με το διάβολο. Εδώ, όμως, συνίσταται και η διαφορετικότητα. Μήπως η συμφωνία ως έννοια συμβολίζει τον αγώνα των ανθρώπων για το καλύτερο, για το ιδανικό; Για πολλούς ανθρώπους το ιδανικό είναι και ανέφικτο, άρα η προσπάθεια για την απόκτηση του έχει αυτομάτως περιορισμένη εμβέλεια. Συχνά μάλιστα, όλα όσα ενδόμυχα επιθυμεί ένας άνθρωπος, περιβάλλονται από μια τάση αφοριστικής διάθεσης, βασισμένη σε στερεότυπα.
Η υπέρβαση των ορίων λοιπόν, με στόχο αυτό που κάθε άνθρωπος επιθυμεί για τον εαυτό του συνιστά αμέσως και ένα είδος συμφωνίας με το απόλυτο κακό. Ένα «κακό» που λαμβάνει διαβολικές διαστάσεις. Αυτό που εξύψωσε τους δύο ήρωες πέρα από τα ανθρώπινα μέτρα, αλλά παράλληλα τους οδήγησε στην πτώση και τον θάνατο, ήταν το γεγονός ότι επέτρεψαν στο ασυνείδητό τους να τους οδηγήσει σε δημιουργικές παρεκβάσεις από την καθημερινότητα, με ένα τρόπο ανεξήγητο και μη αποδεκτό από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Αυτή η διαδικασία ήταν που τους μυθοποίησε μέσω του διαδοχικού κύκλου που περιλαμβάνει την ωρίμανση, την εξύψωση, την πτώση, τον θάνατο και κατόπιν τη μυθοποίηση, δίχως όμως τη βοήθεια του διαβόλου, μιας ιδέας καθόλα φανταστικής και υπαρκτής μόνο μέσα στα όρια της θεολογικής επικράτειας.
@Ηώ Αναγνώστου / Terrapapers
