Topics:

Φανταστική Λογοτεχνία

“Τι εννοούμε με τη λέξη “κόσμος”, όταν μιλάμε για το σκοτείνιασμα του κόσμου; Κόσμος είναι πάντοτε ο Π ν ε υ μ α τ ι κ ό ς κόσμος. Το ζώο δεν έχει κόσμο, ούτε...

Φανταστική Λογοτεχνία

“Τι εννοούμε με τη λέξη “κόσμος”, όταν μιλάμε για το σκοτείνιασμα του κόσμου; Κόσμος είναι πάντοτε ο Π ν ε υ μ α τ ι κ ό ς κόσμος. Το ζώο δεν έχει κόσμο, ούτε πνευματικό περιβάλλον. Σκοτείνιασμα του κόσμου σημαίνει α π ο δ υ ν ά μ ω σ η τ ου Π ν ε ύ μ α τ ο ς, την διάλυσή του, το διασκορπισμό του, την απώθησή του και την παρανόησή του.” Μάρτιν Χάιντεγκερ

Ο Κόσμος της Φανταστικής Λογοτεχνίας και η Εσωτερική Αναζήτηση.

Από τον Μπάλγουερ-Λύττον έως την Ρόουλινγκ: Ο επτά-τόμος κύκλος του Χάρι Πότερ, της Τζόαν Ρόουλινγκ, είναι μια φανταστική ιστορία, σχετικά με την αναζήτηση αυτογνωσίας του Χάρι. Είναι εμπλουτισμένος με συμβολικά αρχέτυπα και μυθολογικά θέματα, ενώ ταυτόχρονα αγγίζει σε βάθος ότι έχει σχέση με την ζωή και το θάνατο, την ανθρώπινη ψυχολογία και την αρχαία σοφία.

Όλη η σειρά αξίζει μια λεπτομερή έρευνα σχετικά με την φύση του φανταστικού κόσμου που δημιούργησε η Ρόουλινγκ, την δομή της σειράς, την αρχετυπική φύση των βιβλίων, την ψυχολογική ανάλυση που περιέχουν, και ειδικότερα τα Θεοσοφικά μηνύματα που στέλνει η ιστορία σε όσους την διαβάζουν με τα μάτια ανοιχτά προς την Αρχαία Σοφία.

Η δημιουργία νοητών εικόνων και ιστοριών είναι μία από τις τέσσερις λειτουργίες που μπορούμε να τελούμε χάρη στην δύναμη της φαντασίας μας. Αυτές οι τέσσερις λειτουργίες έχουν ως εξής:

Ο σχηματισμός εικόνων μέσω άντλησης δεδομένων από τις αισθήσεις μας, που είναι η αντίληψη του πραγματικού παρόντος. Ο σχηματισμός εικόνων μέσω της ανάκλησης αντιλήψεων, που είναι η μνήμη του παρελθόντος. Ο σχηματισμός εικόνων μέσω των προσδοκιών μας για μελλοντικά γεγονότα, που είναι η προβλεπτικότητα του μέλλοντος.

Ο σχηματισμός εικόνων για γεγονότα, πράγματα και ανθρώπους, που ποτέ δεν έχουμε βιώσει και δεν περιμένουμε ποτέ να βιώσουμε, που είναι η φαντασία του διαχρονικά δυνατού.

Αντίληψη, μνήμη, πρόβλεψη, είναι όλες απαραίτητες για την επιβίωση.

Η φαντασία είναι απαραίτητη για την εξέλιξη. Γιατί; Είναι δημιουργική μας ικανότητα. Ο προορισμός μας, εξελικτικά, είναι να γίνουμε δημιουργικοί πράκτορες του Λόγου. Για να είμαστε σε θέση να δημιουργήσουμε κόσμους στην πραγματικότητα, πρέπει να ασκούμε την δημιουργία κόσμων στην φαντασία μας. Και αυτή είναι η δυνατότητα που μας δίνει η φαντασία. Με αυτό το τρόπο, η φαντασία μας προετοιμάζει για το επόμενο μεγάλο βήμα στην εξέλιξή μας.

Πρόκειται για μια εκπαιδευτική διαδικασία. Η φανταστική λογοτεχνία δημιουργείται, από κοινού, από τον συγγραφέα και τον αναγνώστη. Ο συγγραφέας παράγει έναν ιστό λέξεων στον οποίο εισέρχεται ο αναγνώστης. Από αυτές τις λέξεις ο αναγνώστης δημιουργεί ένα νοητικό φανταστικό κόσμο. Κάθε ανάγνωση ενός λογοτεχνικού έργου είναι μια νέα εμπειρία, ακόμη και οι διαδοχικές αναγνώσεις του ίδιου έργου από το ίδιο πρόσωπο. Γιατί κατά την διάρκεια του χρόνου που μεσολάβησε, ο αναγνώστης -εσείς ή εγώ- έχει αλλάξει. Με έναν πολύ σημαίνοντα τρόπο, κάθε αναγνώστης είναι ένας συν-δημιουργός της εργασίας που διαβάζει, και κάθε ανάγνωση δημιουργεί ένα νέο έργο. Άρα λοιπόν, η ανάγνωση είναι μια δημιουργική πράξη.

Τα περισσότερα φανταστικά λογοτεχνικά έργα περιέχουν κόσμους που είναι απομακρυσμένοι από τον δικό μας κόσμο, χρονικά ή τοπικά. Έτσι, η Μέση Γη του Τόλκιν στον Άρχοντα του Δαχτυλιδιών, αφορά τον κόσμο μας, αλλά σε μια εποχή μυθολογικής αρχαιότητας. Η ιστορία της Μηχανής του Χρόνου, του Γουέλς, αφορά τον κόσμο μας, αλλά σε ένα μακρινό μέλλον. Οι ιστορίες του Αρχιπελάγους της Λε Γκουέν συμβαίνουν σε ένα πλανήτη μακριά από τον δικό μας στο διάστημα, ίσως σε κάποιον άλλο γαλαξία. Η Επερχόμενη Φυλή, στη νουβέλα του Μπάλγουερ-Λύτον, βρίσκεται στο πλανήτη μας (ή μάλλον στο εσωτερικό του), αλλά σε μια Κούφια Γη, βαθιά κάτω από την επιφάνεια του πλανήτη.

Ο κόσμος των μάγων που έχει δημιουργήσει η Ρόουλινγκ στον Χάρι Πότερ είναι διαφορετικός. Βρίσκεται στον πλανήτη μας και στην εποχή μας. Ο μαγικός κόσμος του Χάρι Πότερ συνυπάρχει με τον δικό μας συνηθισμένο κόσμο των Μαγκλς. Οι δύο κόσμοι βρίσκονται πλάι-πλάι, ή και ακόμα πιο κοντά, είναι σαν τα συμπλεγμένα δάχτυλα δύο ενωμένων χεριών. Αυτή είναι και η ιδιοφυής διαφορετικότητα της Ρόουλινγκ. Έχει δημιουργήσει έναν φανταστικό κόσμο που υπάρχει καταμεσής στον συνηθισμένο μας κόσμο.

Αν είστε στο Λονδίνο και μπορέσετε να βρείτε την παμπ Λίκι Κάουλντρον, και εκεί να πατήσετε το σωστό τούβλο πάνω από τον κάδο απορριμμάτων, μπορείτε να περάσετε από τον κόσμο του Ντέιβιντ Κάμερον (ή όποιος είναι ο σημερινός πρωθυπουργός) και της βασίλισσας Ελισάβετ ΙΙ, στον κόσμο του Ντάιαγκον Άλλεϋ και του Νόκτερν Άλλεϋ, εκεί όπου όλα είναι δυνατά.

Οι δύο κόσμοι –των μάγων και των μαγκλς- συνυπάρχουν. Το πρόσωπο που κάθεται δίπλα σας αυτή τη στιγμή, μπορεί να είναι ένας μάγος ή μία μάγισσα. Αυτοί οι δύο κόσμοι υπάρχουν στον ίδιο συνεχή χωροχρόνο. Αυτό κάνει τον κόσμο των μάγων πολύ πιο ρεαλιστικό και αληθοφανή από ένα κόσμο που βρίσκεται σε έναν άλλο χρόνο ή σε άλλο πλανήτη ή κάτω από την επιφάνεια της γης. Ο κόσμος των μάγων είναι εδώ και τώρα.

Η αμεσότητα του φανταστικού κόσμου του Χάρι Πότερ, τον κάνει πιο πιστευτό από τις φανταστικές ιστορίες που ορίζονται σε κόσμους, κατά κάποιον τρόπο, μακριά και ξεχωριστούς από τον δικό μας. Αλλά αυτή η αμεσότητα την καθιστά, επίσης, σαν μια πιο αποτελεσματική φαντασία, επειδή (όπως προαναφέρθηκε) η φαντασία αφορά στο διαχρονικά δυνατό. Πρόκειται για το «τι θα μπορούσε να είναι».

Όπως είπε ο Ηράκλειτος, “γνωρίζουμε ότι, αυτό που είναι ή ήταν, πρέπει να είναι δυνατόν”. Επειδή ο κόσμος του Χάρι Πότερ είναι ο κόσμος μας αλλά από μια εσωτερική ή απόκρυφη πλευρά της μαγείας, ο αναγνώστης των ιστοριών μπορεί να εισέλθει σε αυτές τις αλήθειες που παρουσιάζουν.

Τέτοιες αλήθειες περιλαμβάνουν τα εξής:

1. Όπως ο Χάρι, είμαστε όλοι ορφανά. Στις Επιστολές των Μαχάτμας, η ανθρωπότητα αναφέρεται ως «η μεγάλη Ορφανή», επειδή οι άνθρωποι έχουν χάσει την επαφή με τον Ανώτερο Εαυτό τους.

2. Οι φανταστικές ιστορίες είναι μια σύγχρονη μορφή του παραμυθιού, και όλα τα παραμύθια περιλαμβάνουν έναν ήρωα ο οποίος αφήνει το σπίτι του για μια αναζήτηση στην μυστηριώδη και επικίνδυνη γη του Μαγικού Κόσμου. Ο υπότιτλος του Χόμπιτ, του πρώτου βιβλίου φαντασίας του Τόλκιν, είναι, “Εκεί και Πίσω Πάλι”, κάτι που ορίζει ακριβώς το πρότυπο όλων των παραμυθιών. Το πραγματικό μας σπίτι είναι οπουδήποτε αλλού εκτός από αυτόν τον κόσμο, ο οποίος είναι η δική μας επικίνδυνη γη των Μύθων ή Μάγια.

3. Όπως και ο Χάρι, βρισκόμαστε όλοι σε μια αναζήτηση για τον Ανώτερο Εαυτό. Ο Χάρι, του οποίου ο βιολογικός πατέρας πέθανε όταν ο πρώτος ήταν νήπιο, βρίσκει συνεχώς υποκατάστατα του πατέρα, αλλά τελικά, αυτός ψάχνει για τον έναν, εσώτατο Πατέρα. Στο βιβλίο του Ησαΐα (64,8) λέγεται, «Αλλά τώρα, Κύριε, συ είσαι ο Πατήρ ημών• ημείς είμεθα ο πηλός και συ ο Πλάστης ημών• και πάντες είμεθα το έργον της χειρός Σου.» Έτσι, ουσιαστικά, η θεία φύση του Χάρι αποκαλύπτεται στο όνομά του. Ο εσωτερικός του πατέρας είναι ο θείος Πλάστης [αγγλιστί: Πότερ].

4. Στον κόσμο του Χάρι υπάρχουν δύο είδη ανθρώπων: μάγοι και μαγκλς. Στο βιβλίο του, Στα “Πόδια του Διδασκάλου”, ο Κρισναμούρτι μας λέει ότι ο κόσμος αποτελείται από δύο είδη ανθρώπων, αυτούς που γνωρίζουν και αυτούς που δεν γνωρίζουν. Οι μάγοι είναι οι άνθρωποι που έχουν την γνώση και οι μαγκλς είναι εκείνοι που δεν την έχουν. Και η γνώση είναι το μόνο πράγμα που έχει πραγματική αξία.

5. Ο Χάρι είναι ένας εκπαιδευόμενος Μποτισάτβα: ένας που ζει και ενεργεί για το καλό των άλλων. Δεν είναι τέλειος. Κάνει λάθη, αλλά τα κίνητρά του είναι πάντα αγαθά. Στην Επιστολή του, υπ’ αριθμόν 92, ο Μαχάτμα Κουτ Χούμι λέει ότι «το κίνητρο είναι τα πάντα για εμάς.»

6. Ο Χάρι, οι φίλοι του (ειδικά ο Ρον και η Ερμιόνη, οι οποίοι είναι αρχέτυπα Γιν και Γιανγκ) και οι εχθροί του (ειδικά ο Τομ Ριντλ, επίσης γνωστός ως ο κακός μάγος Βόλντεμορτ) είναι όλοι πλευρές των εαυτών τους. Όλοι μας έχουμε μέσα μας και τις δύο τάσεις, την θηλυκή και την αρσενική. Όλοι μας έχουμε μέσα μας, επίσης, την ικανότητα για κακό. Το όνομα «Τομ», σημαίνει έναν «δίδυμο». Έτσι έχουμε μια δίδυμη τάση να κάνουμε λάθος. Και το κακό είναι ένα αίνιγμα [αγγλιστί: Ριντλ] γιατί θα πρέπει να υπάρχει στα πάντα;

7. Τα επτά χρόνια στην Σχολή Μαγείας και Ξορκιών Χόγκουαρτς, όπου εκπαιδεύεται ο Χάρι, είναι οι επτά κυκλικές περίοδοι της ζωής. Και στην εκπαίδευση του Χάρι υπάρχει μια αναζήτηση για την αυτό-ανακάλυψη, την ολοκλήρωση και την ενοποίηση.

Draco Malfoy: Ήταν τελικά παρεξηγημένη προσωπικότητα;

O τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουν τον Draco Malfoy ως πρωταγωνιστή στο έργο της Τζ.Κ. Ρόουλινγκ (τουλάχιστον πριν από την 8η ιστορία του Harry Potter) είναι, σε μεγάλο βαθμό, ενιαίος ανάμεσα στους Harry Potter fans. Ο Draco δεν είναι μια παρεξηγημένη προσωπικότητα, ούτε στην παιδική του ηλικία, ούτε στην εφηβεία του και υπάρχουν λόγοι που το δικαιολογούν πλήρως.

Ο Draco θα μπορούσε, θεωρητικά, να είναι ένα καλύτερο παιδί, δηλαδή να έχει επιλέξει να διαφοροποιηθεί στην συμπεριφορά σε σχέση με τους γονείς του και, ιδίως, τον πατέρα του Lucius. Οι γονείς του είχαν φροντίσει μεν να τον μεγαλώσουν με στερεότυπα και προκαταλήψεις, καθώς και με ρατσιστικές ιδέες (λασποαίματους), όμως ο ίδιος, μόλις είχε αρχίσει να αντιλαμβάνεται τις επιπτώσεις των πράξεών του, δεν έκανε το παραμικρό για να αλλάξει τις απόψεις του και την συμπεριφορά του.

Σ’ αυτό το πλαίσιο και επειδή κάποια γεγονότα εκλαμβάνονται διαφορετικά από πολλούς φανς, όπως η απόρριψη του Draco από τον Harry στις πρώτες κιόλας σελίδες της Φιλοσοφικής Λίθου, πρέπει να γίνει σαφές ότι ο Draco, όσο τον γνωρίζαμε μέσα από τα βιβλία και τις ταινίες Harry Potter, δεν ήταν το μελαγχολικό αγόρι που έκρυβε κάτω από τον bully μια “χρυσή καρδιά”. Αντίθετα, οι αρχές του, η ηθική του, υπαγορευμένη από τους γονείς και, όσο περνούσαν οι σελίδες, και από τους Θανατοφάγους και τον ίδιο τον Lord Voldemort, δεν φανέρωνε καμία καλοσύνη (ενίοτε και υπόσταση).

Οι μόνες στιγμές που υποχωρούσε απέναντι σε κάποιον ή σε μια κατάσταση που τον ζόριζε ήταν αυτές όπου ο ίδιος φαινόταν να χάνει την παρτίδα. Κατά τα υπόλοιπα, ήταν ένας εξαιρετικά θορυβώδης νέος, ο οποίος φρόντιζε να κάνει την παρουσία του διαρκώς αισθητή – κι αυτό από μόνο του δεν θα ήταν πρόβλημα κατά την διάρκεια μιας εφηβείας, αν μια τέτοια συμπεριφορά δεν δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα στον κόσμο γύρω του (σχολικός εκφοβισμός στον Neville Longbottom).

Παράλληλα, επειδή η οικογένεια του Draco δεν διέθετε αρχές, αν εξαιρέσεις το χρήμα και το υψηλό κοινωνικό status, κανείς από τους Malfoy που γνωρίσαμε στα βιβλία και τις ταινίες δεν ήταν σε θέση να υποστηρίξει πλήρως τις απόψεις του. Ο Lucius, για παράδειγμα, ήταν σίγουρα πιο ήσυχος όσο ο Voldemort θεωρείτο νεκρός και έτσι δεν χρειαζόταν να ζορίζεται για τίποτα στην ζωή του, π.χ. για την έμπρακτη υποστήριξη του Σκοτεινού Άρχοντα.

Το ίδιο και ο Draco, ο οποίος κατέληξε στους Θανατοφάγους από οικογενειακή υποχρέωση και επειδή ο ίδιος ως προσωπικότητα δεν είχε διαμορφώσει αρχές και αξίες στις οποίες να ήθελε να είναι συνεπής. Και με τον τρόπο αυτό δεν απογοήτευσε καν τον πατέρα του, καθώς ως το σνομπ, υπερπροστατευμένο παιδί που είχε μεγαλώσει με πολλά χρήματα και δεν χρειαζόταν για να παλέψει για τίποτα στη ζωή του ήταν το ιδανικό παιδί – καθρέφτης του πατέρα του.

Έτσι, ο Draco ήταν ιδιαίτερα δεκτικός σε εντολές άλλων στους Κλήρους του Θανάτου, με δεδομένο ότι η κατάσταση ζόρισε όταν ο Voldemort βρισκόταν στην βίλα των Malfoy και απειλούσε να τους σκοτώσει όλους στην περίπτωση που δεν συνεργαζόταν μαζί του. Όταν η ηθική σου διαμορφώνεται υπό απειλητικές συνθήκες, τότε η ποιότητά της είναι αμφίβολη – το ίδιο και το κατά πόσο συνάδει με τον χαρακτήρα σου.

Έτσι, οτιδήποτε κάνει ο Draco στους Κλήρους του Θανάτου για να προστατέψει την οικογένειά του είναι απλώς το προϊόν εκβίασης και όχι γνήσιου θάρρους. Θάρρος ήθελε μόνο η προσπάθεια να μην του ξεφύγει ο Harry (όταν προσπάθησε μόνος του να τον πιάσει αιχμάλωτο), για τον οποίο βέβαια είχε μεγάλο άχτι (μόνο αυτή η λέξη ανταποκρίνεται στο νόημα της σχέσης τους).

Τα λίγα καλά στοιχεία που επέδειξε στην βίλα των Malfoy, όπως το ότι δίστασε αρχικά να αναγνωρίσει τον Harry αναιρέθηκαν αργότερα στην Μάχη του Hogwarts, εκτός από την περίπτωση αυτής της κομμένης σκηνής, όπου βέβαια, ήταν πλέον αργά για να αποδείξει ότι πράγματι είχε αλλάξει μυαλό: έκανε ό,τι ήξεραν πάντα να κάνουν οι Malfoy, δηλαδή προσαρμοζόταν στα νέα δεδομένα. Τώρα, ως προς το ζήτημα ότι ανέβηκε στον Πύργο της Αστρονομίας μόνος του για να σκοτώσει τον Dumbledore, παραπέμπουμε στο θέμα της ιδιαίτερης σχέσης που είχε η οικογένειά του με τον Lord Voldemort.

Από όλα αυτά συμπεραίνουμε ξανά ότι, τουλάχιστον στα 7 βιβλία της σειράς και τις ταινίες Harry Potter, καθόλου παρεξηγημένος δεν είναι ο χαρακτήρας του Draco Malfoy, παρά μόνο επιδέχονται διαφόρων ερμηνειών τα κίνητρά του, τα οποία, και πάλι, θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά, διότι, σε κάθε περίπτωση, εμείς είμαστε οι επιλογές μας.

[…] “O άνθρωπος πορεύεται προς την γνώση όπως πορεύεται προς τον πόλεμο, σε αδιάπτωτη εγρήγορση, με φόβο, με σεβασμό και απόλυτη αυτοπεποίθηση. Το να πορεύεσαι προς τη γνώση ή προς τον πόλεμο με οποιονδήποτε άλλο τρόπο είναι λάθος, και όποιος το πράξει ίσως δε ζήσει για να το μετανιώσει.

Όταν ένας άνθρωπος πληροί αυτές τις τέσσερις αναγκαίες προϋποθέσεις, δεν υπάρχουν σφάλματα για τα οποία πρέπει να λογοδοτήσει. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι πράξεις του χάνουν τον αδέξιο χαρακτήρα και την επιπολαιότητα που διακρίνει τις πράξεις ενός ανόητου. Αν ένας τέτοιος άνθρωπος αποτύχει ή υποστεί ήττα, θα έχει χάσει μόνο μια μάχη, και δεν θα νιώθει πικρία και τύψεις γι’ αυτό.”

Η ερμηνεία που έδωσε ο Δον Χουάν στον Καστανέντα για την φύση και την λειτουργία της πραγματικότητας βασίζεται στις ανακαλύψεις των αρχαίων Τολτέκων και στις σκέψεις τους για την ζωή τον θάνατο και το σύμπαν. Γι’ αυτούς, ο χρόνος, ο χώρος, η ύλη δεν ήταν παρά μία δυναμική διάταξη ενέργειας σε διάφορες παραλλαγές και εντάσεις. Ένα ενεργειακό γεγονός,το οποίο μπορούσαν να διαχειριστούν σχεδόν άμεσα με την δύναμη της θέλησής τους.

Χάρη στην τρομερή ικανότητα συγκέντρωσης και εστίασης της προσοχής που ανέπτυξαν κατά την διάρκεια της ζωής τους, ήταν πραγματικά ικανοί να αντιληφθούν την ενέργεια όπως αυτή έρεε ελεύθερη στο σύμπαν, λυτρωμένη από τα δεσμά της ύλης, σαν καθαρή παλλόμενη ενέργεια. Αυτήν την διαδικασία την ονόμαζαν ενόραση (βλέπειν). Ο πρωταρχικός σκοπός της πράξης του βλέπειν ήταν η αντίληψη και θέαση μιας πιο ολοκληρωμένης πραγματικότητας, που δεν μπορούσε να περιγραφεί με τους συνηθισμένους μηχανισμούς μορφοποίησης και επικοινωνίας.

Μέσα σ’ αυτήν λοιπόν την κατάσταση της ενόρασης, το άτομο αντιλαμβάνεται την ρευστή φύση του, ελευθερώνεται από τις δομές της προσωπικότητας που του έχει επιβληθεί και δρα αυθύπαρκτα ως αυτό που είναι, ένα ενεργειακό ον που ταξιδεύει στο άπειρο.

“Είμαστε άνθρωποι και το πεπρωμένο μας είναι να μαθαίνουμε και να ανοίγουμε τα φτερά μας για ασύλληπτους νέους κόσμους. Ο πολεμιστής που βλέπει την ενέργεια γνωρίζει ότι δεν υπάρχει τέλος στους νέους κόσμους που μπορεί να ανακαλύψει το βλέμμα μας”. […] Δον Χουάν Μάτους

***
@OWL/2015 / edwhellas.gr