Ο βεζίρης ήταν ανώτατος Tούρκος αξιωματούχος της Οθωμανικής Aυτοκρατορίας. [μσν. βεζίρης < τουρκ. vezir -ης < αραβ. wazīr]. Ο όρος ‘Βεζίρης’ γεννήθηκε στην Περσία, όπου από την προϊσλαμική κιόλας περίοδο ονομάζονταν vichir – αργότερα εξελίχθηκε σε vazīr – οι σημαντικότεροι υπουργοί του σάχη (από το αβεστικό vichira που σήμαινε τον έχοντα δικαιοδοσία). Από εκεί, η λέξη πέρασε στο αραβικό λεξιλόγιο και το Κοράνι. Στη μεγαλύτερη μεσαιωνική αραβική αυτοκρατορία, το Αββασιδικό Χαλιφάτο, σήμαινε το ενδιάμεσο αξίωμα μεταξύ χαλίφη και κοινών θνητών: επειδή ο χαλίφης θεωρείτο απόγονος του Μωάμεθ και ήταν εξυψωμένος σε ένα σχεδόν θεϊκό καθεστώς, διόριζε έναν wazir ως πληρεξούσιο στην επικοινωνία του με το λαό, καθώς και ως υπεύθυνο για τα καθημερινά ζητήματα του κράτους. Παρεμφερή χρήση είχε ο όρος σε αρκετά ακόμα ισλαμικά κράτη της περιόδου, σύγχρονα ή διάδοχα των Αββασιδών, σημαίνοντας τον πληρεξούσιο του θρόνου σε έναν τόπο ή για έναν τομέα της διοίκησης ή τον επιτετραμμένο του.
Ανάμεσα στα βασίλεια της σύγχρονης εποχής, ξεχωρίζει η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Εκεί ονόμαζαν vezir τους πιο σημαντικούς πασάδες, δηλ. κυβερνήτες επαρχιών που έχαιραν σχετικής αυτονομίας – ένα αξίωμα τόσο σημαντικό που εξασφάλιζε συμμετοχή στο διβάνι, το στενό συμβουλευτικό όργανο του σουλτάνου, το οποίο βαθμιαία μετατράπηκε σε υπουργικό συμβούλιο. Ο συντονιστής του οργάνου ονομαζόταν επίσης vezir (απ’ τα τέλη του 14ου αι. vezir-i azam, μέγας βεζίρης) και ήταν ο σπουδαιότερος πολιτειακός παράγοντας μετά το σουλτάνο, κάτι σαν πρωθυπουργός. Τα αξιώματα αυτά καταργήθηκαν μόλις το 1923, όταν ο Κεμάλ Ατατούρκ ανακήρυξε την Τουρκική Δημοκρατία, υιοθετώντας παράλληλα μια πιο δυτική διοικητική οργάνωση και ορολογία.
Στις μέρες μας, η λέξη συνεχίζει να χρησιμοποιείται στα περισσότερα κράτη της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής σημαίνοντας τον υπουργό, αλλά μόνο στο εσωτερικό τους ή στις μεταξύ τους επαφές. Στις διεθνείς σχέσεις τους χρησιμοποιούν την δυτική ορολογία.
Βεζίρης έγινες, άνθρωπος δεν έγινες.
Πρόκειται για μια πελοποννησιακή έκφραση, που κρατάει από τα χρόνια της τουρκοκρατίας. Ο βεζίρης ήταν ανώτατος Tούρκος αξιωματούχος της Οθωμανικής Aυτοκρατορίας. [μσν. βεζίρης < τουρκ. vezir -ης < αραβ. wazīr]. Σχετικά με την προέλευση της φράσης έχουν γραφτεί αρκετές ιστορίες· στη συνέχεια παραθέτουμε τον σχετικό «μύθο», όπως τον καταγράφει ο Τάκης Νατσούλης.
«Ήταν μια φορά ένας άνθρωπος ευκατάστατος, που είχε ένα γιο άσωτο. Ό,τι και να του έλεγε ο δύστυχος πατέρας του, αυτός τίποτα. Καθημερινά του έλεγε: «Εσύ, παιδί μου, δε θα γίνεις ποτέ σου άνθρωπος…» Το παιδί από τις πολλές φορές που το άκουγε, απελπίστηκε και έφυγε από αυτό τον τόπο και πήγε στην Πόλη, για να βρει την τύχη του. Εκεί έγινε σεΐζης στον πρωθυπουργό του Σουλτάνου. Αυτός είχε μια μοναχοκόρη και τα έφτιαξε με τον νέο και αναγκάστηκε ο πρωθυπουργός να τον κάνει γαμπρό του.
Όταν ύστερα από καιρό ήρθε του πρωθυπουργού η ώρα του για να πεθάνει, παρακάλεσε το Σουλτάνο να προστατεύει το γαμπρό του. Ο Σουλτάνος, που τον αγαπούσε πολύ, για να τον ευχαριστήσει έκανε το νέο, Βεζίρη. Μετά από καιρό, ο Βεζίρης βγήκε σε περιοδεία και ήρθε και μέχρι το χωριό του. Εκεί θυμήθηκε τον πατέρα του και δίνει διαταγή να τον βρουν και να τον φέρουν το γρηγορότερο μπροστά του. Η αστυνομία φρόντισε αμέσως και συνέλαβε το γέρο και δεμένο τον έφερε πεζό, αρκετές μέρες δρόμο, μπροστά στο Βεζίρη. Αυτός καθόταν με πολύ μεγαλοπρέπεια! Τριγύρω του, όλοι τους με φανταχτερές στολές. Τότε ο Βεζίρης λέει στο γέροντα: «Με γνωρίζεις εμένα ποιος είμαι;»
-«Όχι» του λέει ο γέρος -«Για θυμήσου σε ποιον έλεγες πως δε θα γίνει ποτέ του άνθρωπος; Εγώ είμαι ο γιος σου». Τότε ο γέρος του λέει: «Σου το έλεγα και πάλι σου το λέγω και τώρα, παιδί μου, ότι βεζίρης έγινες, αλλά άνθρωπος ούτε έγινες ούτε θα γίνεις ποτέ· γιατί αν ήσουν άνθρωπος, δε θα ερχόμουν εγώ δεμένος και πεζός από το χωριό μου.»
@GYPAS /2023
