Η Φανταστική πραγματικότητα του Cordwainer Smith.
«Η κοινή λογική, κάνει ό,τι θέλει, δεν μπορεί να αποφύγει να εκπλαγεί περιστασιακά. Σκοπός της επιστήμης είναι να της αποβάλει αυτό το συναίσθημα και να δημιουργήσει ψυχικές συνήθειες που θα συμφωνούν με τις συνήθειες του κόσμου ώστε να διασφαλιστεί ότι τίποτα δεν θα είναι απροσδόκητο.» Β. R. /The World of Null-A
Φανταστική πραγματικότητα ή πραγματική φαντασία;
Όταν η επιστημονική φαντασία ξεκινούσε στην μορφή που την ξέρουμε σήμερα γύρω στα τέλη της δεκαετίας του ’20, θεωρείτο ως ένα περιθωριακό λογοτεχνικό είδος, μιά μορφή παραλογοτεχνίας. Πράγματι, το πολύ κοινό, ακόμη και μετά τον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο, ήταν προσκολημμένο ακόμη, ως επί το πλείστον, στα παλαιά λογοτεχνικά στερεότυπα του 19ουαιώνα. Η επιστημονική φαντασία φάνταζε πολύ αλλόκοτη, παράδοξη, ακόμη και εξωφρενική, μη έχουσα ουσιαστική αναφορά στην οικεία εμπειρία των περισσοτέρων ανθρώπων.
Από την άλλη μεριά είναι αλήθεια ότι και το είδος αυτό στο ξεκίνημά του ήταν σε αρκετές περιπτώσεις άγαρμπο και χοντροκομμένο. Το γεγονός αυτό σίγουρα συνετέλεσε ώστε να μην γίνει εξαρχής αντιληπτός ο βαθύτερος πυρήνας της επιστημονικής φαντασίας, ούτε βέβαια και η δυναμική την οποία περιείχε.
Είναι αναμφισβήτητο ότι η μετέπειτα εμφάνιση, χοντρικά από το 1945-1950, ονομάτων στον χώρο όπως του Ραίυ Μπράντμπερρυ, του Ισαάκ Ασίμωφ, του Άρθουρ Κλαρκ και πάρα πολλών άλλων εξίσου σημαντικών, συνετέλεσαν ώστε να καθιερωθεί η επιστημονική φαντασία όχι μόνο ως λογοτεχνικό είδος ισάξιο αν όχι, σε πολλές περιπτώσεις, ανώτερο από τα άλλα είδη, αλλά και ως μια φωνή (ή πολλές φωνές) από ένα ή περισσότερα στατιστικώς, εντελώς πιθανά, μέλλοντα της ανθρωπότητας.
Η επιστημονική φαντασία αποτελεί ένα υπερσύνολο πιθανών μελλοντικών ημερολογιακών καταγραφών. Οι συγγραφείς της, τουλάχιστον όσοι ανήκουν στον «χρυσό αιώνα» της, που χοντρικά τοποθετείται στις δεκαετίες του ’50 και του ’60 (με τις αναντίρρητες εξαιρέσεις του κανόνα, είτε πριν από την δεκαετία του ’50 είτε μετά τα τέλη της δεκαετίας του ’60), είναι χρονικογράφοι διαφόρων πιθανών εκδοχών του μέλλοντος.
Πιο απλά, ο καθένας από αυτούς θυμάται από ένα ή (συνήθως) περισσότερα μέλλοντα, και την ενθύμησή του αυτή την καταγράφει. Το γεγονός αυτό από μόνο του αποτελεί ανατροπή τουλάχιστον ισοδύναμη με την κβαντο- και κυματομηχανική. Βέβαια, τέτοιου είδους συγκλονιστικές ανατροπές αργούν να γίνουν κοινός τόπος. Ο τροχός, ωστόσο, γυρίζει.
Ο αμερικανός συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Cordwainer Smith εμφανίστηκε επισήμως στα περιοδικά του χώρου από το 1950 και μετά, αν και άρχισε να γράφει ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ‘20. Ο Σμιθ, το πραγματικό όνομα του οποίου ήταν Πωλ Μ. Α. Λαϊνμπάρτζερ (Paul M. A. Linebarger), δεν ήταν ένα τυχαίο πρόσωπο: υπήρξε διδάκτωρ της Ασιατικής Πολιτικής στο πανεπιστήμιο Τζωνς Χόπκινς και για ένα διάστημα σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του προέδρου Κέννεντυ.
Ο Σμιθ είχε βιωματική εμπειρία του πολιτισμού τόσο της Ανατολής, όσο και της Δύσης, πράγμα που τον βοήθησε να δει την ανθρωπότητα και το μέλλον της από μια άλλη, σίγουρα διαφορετική και σίγουρα πιο μακριά ατενίζουσα σκοπιά.
Όταν, για παράδειγμα, σε μια ιστορία του, την οποία έγραψε λίγο μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, κάνει μια περαστική αναφορά σε ένα μελλοντικό «Έκτο Γερμανικό Ράιχ» (το οποίο από την σκοπιά εκείνου του πολύ μακρινού μέλλοντος, στο οποίο τοποθετεί την εν λόγω ιστορία του, είναι ήδη παρελθόν, αλλά ένα παρελθόν που έφερε πάλι την ερήμωση), σίγουρα οι αναγνώστες τότε θα την θεώρησαν ως δείγμα του καθαρά φανταστικού χαρακτήρα μιας ιστορίας του είδους. Σήμερα, που γινόμαστε ήδη μάρτυρες της ανάδυσης ενός ιδιότυπου, μεν, αλλά οιωνεί ορατού «Τέταρτου Ράιχ», ίσως ένα μελλοντικό «Έκτο» δεν φαντάζει και τόσο απίθανο.
Βέβαια, η παραπάνω εκτίμηση είναι θέμα ερμηνείας. Ας δούμε, λοιπόν, μια αναφορά, η οποία δεν είναι θέμα ερμηνείας, αλλά απλώς θέμα χρόνου: σε κάμποσες ιστορίες του, ουσιαστικά γραμμένες πριν ακόμη και από την δεκαετία του ’50, ο Σμιθ αναφέρεται στην μελλοντική δυνατότητα «εγγραφής» μιας ανθρώπινης προσωπικότητας σε «σκληρούς δίσκους» υπολογιστών, με σκοπό ώστε το συγκεκριμένο πρόσωπο, ως υπερσύνολο των επιμέρους εγκεφαλικών δυνατοτήτων του, μη δεσμευόμενο από την φθορά του χρόνου, να μπορεί να προσφέρει τις υπηρεσίες του σε οποιαδήποτε μελλοντική χρονική στιγμή κριθεί αναγκαίο.
Η Αρχόντισσα Παντς Άσας, για παράδειγμα, στην ιστορία The Dead Lady of Clown Town είναι μια τέτοια περίπτωση «εγγραφής». Ανάλογα παραδείγματα βρίσκουμε και στην ιστορία Under Old Earthκαι σε άλλα σημεία του έργου του Σμιθ. Ωραία όλα αυτά, θα πει κάποιος, αλλά πάλι για ιστορίες μιλάμε. Ας δούμε, λοιπόν, το εξής πρόσφατο δημοσίευμα ελληνικής εφημερίδας.
[…] Θα μεταμοσχεύσουν ανθρώπινο εγκέφαλο σε ρομπότ αλά Avatar: Όταν ο ανθρώπινος εγκέφαλος θα μπορεί να εγκατασταθεί μέσα σε έναν υπολογιστή, τότε το εισιτήριο των ανθρώπων προς την αθανασία θα έχει εξασφαλιστεί, αφού πλέον το πνεύμα του ανθρώπου θα κατοικεί μέσα σε ένα ρομπότ, που δεν απειλείται ούτε από το γήρας ούτε από τον θάνατο. Τουλάχιστον σε αυτό στοχεύει το πολύ φιλόδοξο πρότζεκτ Avatar –όπως η ομώνυμη ταινία του Τζέιμς Κάμερον- με την υπογραφή ενός Ρώσου επιχειρηματία, που μοιάζει να φλερτάρει ισομερώς με τηn μεγαλομανία και το θαύμα.
Ο Ντιμίτρι Ίτσκοβ ισχυρίζεται ότι η μεταμόσχευση ενός ανθρώπινου εγκεφάλου σε ένα κομπιούτερ θα είναι εφικτή μέσα στην ερχόμενη δεκαετία. Πάνω σε αυτόν τον φουτουριστικό στόχο εργάζονται πυρετωδώς 100 επιστήμονες. «Αυτό το σχέδιο οδηγεί κατευθείαν προς την αθανασία» αναφέρει σχετικά ο 31χρονος Ρώσος επιχειρηματίας. Ποιός άλλωστε δεν θέλει να ζήσει για πάντα; Σε αυτή την ακατεύναστη ενόρμηση για ζωή και στον ασίγαστο φόβο του θανάτου αποδεικνύεται ότι έχει τις ρίζες της η επιχειρηματική ιδέα του Ντιμίτρι Ίτσκοβ.
«Καταλαβαίνω ότι όλα αυτά είναι τεράστιες προκλήσεις για την επιστήμη. Αλλά πιστεύω σε αυτό που αποκαλούμε αμερικανικό όνειρο. Αν βάλουμε όλη μας την ενέργεια σε κάτι, πιστεύω ότι μπορούμε να το κάνουμε πραγματικότητα» αναφέρει χαρακτηριστικά ο νεαρός Ρώσος, που μοιάζει να ασπάζεται τη φιλοσοφία του Πάολο Κοέλιο. Όσο για τα επόμενα βήματα της επιστήμης; Η δημιουργία ενός νέου ανθρώπινου σώματος και έπειτα η δημιουργία ενός τεχνητού ανθρώπινου μυαλού. Ο Ντιμίτρι Ίτσκοβ προβλέπει ότι η «φόρτωση» του εγκεφάλου θα μπορεί να επιτευχθεί δίχως καν εγχείρηση και ότι «το φουτουριστικό σύστημα θα υπηρετήσει αρχικά τους ανθρώπους με αναπηρίες». […] Δήμητρα Αθανασοπούλου στην εφημερίδα «δημοκρατία» 2-04- 2012
Δεν θα υπεισέλθω σε διάφορα πολύ μεγάλα, τουλάχιστον για μας σήμερα, ζητήματα που θέτει το παραπάνω άρθρο. Θα προσθέσω απλώς ότι όποιος επιθυμεί να προσεγγίσει τα θέματα που θίγει το άρθρο, εκτός από τα έργα του Σμιθ, μπορεί να αναζητήσει και αυτά του Α. Ε. Βαν Βο(γκ)τ (A. E. Van Vogt) ιδίως το The World of Null-A.
@ YannisTsamalis / terrapapers 2014
Το Πείραμα των δύο σχισμών
Το πείραμα των δύο σχισμών (γνωστό και ως πείραμα του Γιανγκ) είναι μια επίδειξη πως τα σωματίδια, είτε ύλης (πχ. ηλεκτρόνια) είτε ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (φωτόνια), εκδηλώνουν και σωματιδιακή και κυματική συμπεριφορά. Το πείραμα αυτό πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Άγγλο φυσικό Thomas Yang στις αρχές της δεκαετίας του 1800. Το πείραμα από τον Γιανγκ έγινε με φως και έπεισε, την εποχή εκείνη, πως η πρόταση του Ισαάκ Νεύτωνα ότι το φως είναι ρεύμα σωματιδίων, ήταν λανθασμένη. Έκτοτε το πείραμα επαναλήφθηκε με όλο και μεγαλύτερη λεπτομέρεια και παραλλαγές και δείχνει πλέον πως το φως εμφανίζει δύο φύσεις, και σωματιδιακή και κυματική, καθώς και ότι τα σωματίδια της ύλης εμφανίζουν κι αυτά κυματικές ιδιότητες.
Στο πείραμα αυτό, κατά το οποίο τα σωματίδια αναγκάζονται να περάσουν μέσα από μια διάταξη με δύο λεπτές παράλληλες σχισμές που είναι πολύ κοντά η μία στην άλλη, παίζει σημαντικό ρόλο η παρατήρηση. Στην προσπάθειά του παρατηρητή να δει από ποια σχισμή περνά το κάθε σωματίδιο, αλλοιώνεται η συμπεριφορά που αυτά εμφανίζουν, σε σχέση με όταν δεν τα παρατηρεί.
Η προσπάθεια του παρατήρηση τα κάνει να εκδηλώνουν ιδιότητες ύλης.
Ενώ όταν δεν τα παρατηρεί εμφανίζουν κυματικές ιδιότητες.
Το πείραμα έχει διχάσει την επιστημονική κοινότητα για το τι ακριβώς συμβαίνει όταν το σωματίδιο διέρχεται από την διάταξη των δύο σχισμών και οι εξηγήσεις που έχει επιχειρηθεί να δοθούν ξεπερνούν, όλες, τα όρια της μέσης ανθρώπινης λογικής. Για τον λόγο αυτό η «ορθόδοξη» άποψη της κβαντικής μηχανικής έχει την θέση πως δεν υπάρχει ερμηνεία και δεν οφείλει κανείς να εξηγήσει τι ακριβώς συμβαίνει στο επίμαχο μέρος της πειραματικής διάταξης και πως πρέπει να δεχόμαστε πως απλώς συμβαίνει σύμφωνα με τον μαθηματικό φορμαλισμό που περιγράφει με επιτυχία το σύστημα.
Το 2002, η έκδοση του πειράματος των δύο σχισμών του Jönsson, με ηλεκτρόνια, ψηφίστηκε ως το πιο όμορφο πείραμα Φυσικής όλων των εποχών από τους αναγνώστες του Physics World.
Προσπάθειες ερμηνείας των φαινομένων «συμπεριφοράς» της ύλης
Υπάρχουν αρκετοί που προσπάθησαν να εξηγήσουν τι συμβαίνει στον χώρο κοντά στο σύστημα της διπλής σχισμής καθώς διέρχεται από αυτό το σωματίδιο. Οι επιστημονικές θεωρίες έχουν το σημαντικό χαρακτηριστικό ότι δεν κάνουν αχρείαστες υποθέσεις. Εδώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, με «ανήκουστες» προτάσεις προκειμένου να δοθεί εξήγηση:
Χωρισμός του ηλεκτρονίου στα δύο: Φτάνοντας το ηλεκτρόνιο στην διπλή σχισμή χωρίζει στα δύο, το ένα μέρος περνά από την μία σχισμή και το άλλο από την άλλη, συμβάλλουν, και βγαίνοντας από το σύστημα των σχισμών ενώνονται και πάλι σε ένα, το οποίο πέφτει στην οθόνη καταγραφής και ανιχνεύεται ως ένα σωματίδιο. Το «ανήκουστο» εδώ είναι πως το ηλεκτρόνιο διαιρείται, πράγμα που δεν είναι παρατηρήσιμο γενικά.
Επίδραση της συνείδησης: Τα πάντα περιγράφονται κυματικά και όλα τα πράγματα βρίσκονται σε επαλληλία καταστάσεων που ισχύουν όλες ταυτόχρονα, μέχρι να γίνει «μέτρηση» από κάποιον συνειδητό παρατηρητή. Εκεί η κυματική συνάρτηση καταρρέει και λύνεται, τυχαία, δίνοντας μια από τις εκδοχές της ως το πραγματικό αποτέλεσμα. Στην εκδοχή αυτή το «ανήκουστο» είναι πως πριν την παρατήρηση δεν υπάρχει τίποτα πραγματικό και πως το συνειδητό ον που κάνει την παρατήρηση είναι αυτό που προκαλεί να συμβαίνουν τα πράγματα επειδή τα παρατηρεί, ενώ δεν υφίσταται «πραγματική κατάσταση» πριν την παρατήρηση.
Διακλαδιζόμενο σύμπαν: Θεωρείται πως υπάρχουν και δημιουργούνται συνεχώς παράλληλα σύμπαντα, τα οποία διακλαδίζουν στα σημεία που τέτοια φαινόμενα παρουσιάζονται. Στην περίπτωση του ηλεκτρονίου, το ηλεκτρόνιο στο δικό μας σύμπαν μας περνά έστω από αριστερά, ενώ σε ένα ολόιδιο σύμπαν που εφάπτεται με το δικό μας περνά από δεξιά. Τα ηλεκτρόνια αλληλεπιδρούν όσο τα σύμπαντα εφάπτονται και αμέσως μόλις τα σύμπαντα χωρίζουν χάνεται κάθε δυνατότητα επίγνωσης, από το ένα σύμπαν, του τι συμβαίνει πια στο άλλο. Το «ανήκουστο» της πρότασης είναι πως για κάθε περίπτωση αποτελέσματος μιας κβαντικής μέτρησης οφείλει να δημιουργείται, ολόκληρο, από ένα σύμπαν.
Κύμα – οδηγός: Τα σωματίδια πάντα συνοδεύονται από ένα κύμα – οδηγό και δεν γίνεται διαχωρισμός του κύματος από το σωματίδιο. Το κύμα περιγράφεται από την ίδια κυματοσυνάρτηση που αναπαριστά το φαινόμενο, η οποία όμως δεν καταρρέει ποτέ, με αποτέλεσμα να χρειάζεται μόνο ένας χώρος και χρόνος για την εξήγηση. Η δυσκολία εδώ είναι στην αποδοχή της φύσης και της ύπαρξης του κύματος – οδηγού, το οποίο δεν γίνεται με άλλον τρόπο αντιληπτό, δεν φαίνεται να ανταλλάσσει ενέργεια δηλαδή ή πληροφορία με κάποιον τρόπο με το περιβάλλον.
Όλες αυτές οι προσεγγίσεις, καθώς και αρκετές άλλες που έχουν προταθεί, έχουν απίθανες παραδοχές και εξαιρετικά άβολες για την επιστημονική κοινότητα. Ενώ οι επιστήμονες και οι σχολές που εκπροσωπούν υποστηρίζουν διαφορετικές θεωρίες, με διαφορετικά αδύναμα σημεία παραδοχών σε κάθε μία από αυτές, η επίσημη θέση της Κβαντικής Μηχανικής δίνεται από την «στάνταρ» εκδοχή (σχολή της Κοπεγχάγης).
Απλώς δεν υπάρχει εξήγηση και δεν υπάρχει λόγος να διερευνάται το τι ακριβώς συμβαίνει εκεί. Αρκεί ο τρόπος που περιγράφεται το σύστημα από τις κυματοσυναρτήσεις και την επίλυσή τους και δεν έχουμε λόγο να ερευνούμε το πώς και γιατί συμβαίνουν τα πράγματα όπως συμβαίνουν.
Ένα αντικείμενο –σύμφωνα με τον Νιλς Μπορ, ενός εκ των πατέρων της κβαντομηχανικής και μέλος της σχολής της Κοπεγχάγης- δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα σωματίδιο και κύμα. Είναι είτε το ένα είτε το άλλο και αυτό εξαρτάται από το αν το παρατηρούμε ή όχι.
Η ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΣΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΟΥ…
…γι’ αυτό φροντίζουν οι επικυρίαρχοι σου, «με νύχια και με δόντια» να σου επιβάλλουν την δική τους πραγματικότητα.
Λοιπόν, κι εσύ φτιάξε την δική σου Πραγματικότητα.
Βέβαια χρειάζεται να μεταμορφωθείς σε ΣΥΝΕΙΔΗΤΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗ… από πιστό, ταπεινό, υπάκουο κι άνοο πρόβατο που είσαι.
Τίποτε δεν σε βοηθά περισσότερο από τους πολύτιμους Orgonions του Orgonodrome στο μονοπάτι προς την επίτευξη της μεταμόρφωσης σου, από ανθρώπινο_ζώο_του_πολιτισμού_τους, σε ΣΥΝΕΙΔΗΤΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗ.
@Ion Maggos/terrapapers.com 2014 – 2019
